Reguliere hulpverlening

Huisarts

De huisarts speelt doorgaans geen hoofdrol in het begeleiden van mensen met ADHD, maar op meerdere punten is hij of zij wel belangrijk, namelijk bij het signaleren van ADHD, bij de verwijzing en bij de medicatie.

Een sterk punt van de huisarts is dat hij of zij de hulpverlening goed kent. Hij of zij kan daardoor helpen om hulp in te schakelen of bepaalde vormen van hulp op elkaar te laten aansluiten. De huisarts regelt dat overigens meestal niet zelf - dat moet u zelf doen -, maar wijst u wel de weg. Wel kan de huisarts zorgen voor verwijzingen naar andere hulpverleners.

Soms kan de huisarts een bemiddelende rol spelen, bijvoorbeeld bij problemen binnen het gezin.

De huisarts kan ook een rol spelen bij de behandeling met medicijnen. Het kan bijvoorbeeld zijn dat de huisarts de controles doet, let op bijwerkingen en eventueel het voorschrift aanpast.

Psychiater

De diagnose ADHD wordt meestal gesteld door een psychiater (ook wel door een GZ- of klinisch psycholoog). Bij het stellen van de diagnose werkt de psychiater nauw samen met andere hulpverleners.

Ook de behandeling - psycho-educatie, medicijnen, (cognitieve) gedragstherapie, coaching - wordt ingesteld door de psychiater. Dat betekent niet dat de psychiater alle behandelingen zelf uitvoert, maar wel dat hij of zij overzicht heeft over de verschillende behandelingen en deze soms coördineert.

Een psychiater heeft eerst een studie geneeskunde gedaan, daarna een specialisatie tot psychiater. Hij of zij is daardoor een medisch specialist. Omdat een psychiater is opgeleid als arts, mag hij of zij medicijnen voorschrijven. Onderdeel van de opleiding tot psychiater is de opleiding tot psychotherapeut: een psychiater is dus ook altijd bevoegd psychotherapeut.

Psychotherapeut

Een psychotherapeut is bevoegd om psychotherapie te geven, waaronder gedragstherapie, een vorm van therapie die bij ADHD veel wordt toegepast.

Psychotherapeuten hebben verschillende achtergronden. Een psychotherapeut studeert eerst aan de universiteit geneeskunde, psychologie, pedagogiek of geestelijke gezondheidskunde. Daarna doet hij of zij de aanvullende opleiding tot psychotherapeut. Veel psychotherapeuten specialiseren zich vervolgens in bepaalde vormen van psychotherapie, zoals gedragstherapie.

Psychotherapeuten werken als eerstelijnspsycholoog, bij een GGZ-instelling, in de verslavingszorg of ze hebben een eigen praktijk. Meer informatie: www.psychotherapie.nl.

Psycholoog

Een psycholoog heeft aan de universiteit een studie psychologie afgerond. De titel 'psycholoog' komt niet zo vaak voor omdat deze titel niet beschermd is: iedereen mag zich psycholoog noemen. Het Nederlands Instituut van Psychologen heeft daarom de titel 'psycholoog - NIP' ingevoerd. Deze titel mag alleen worden gevoerd door psychologen die lid zijn van het NIP en aan een aantal eisen voldoen.

Omdat een psycholoog geen arts is, mag hij of zij geen medicijnen voorschrijven. In de praktijk levert dit zelden een probleem op, omdat psychologen zo nodig nauw samenwerken met een huisarts of psychiater.

Psychologen werken onder verschillende titels in de gezondheidszorg. We noemen er hieronder enkele.

Eerstelijnspsycholoog

Een eerstelijnspsycholoog kunt u zien als een soort huisarts voor psychische problemen: hij of zij behandelt veel verschillende psychische problemen en doet dat op een praktische, relatief snelle manier. Vaak zijn een paar gesprekken al voldoende. De eerstelijnspsycholoog kan goed helpen bij 'lichte' problemen zoals angst, (dreigende) overspannenheid, somberheid, relatieproblemen, problemen met de opvoeding enzovoort. Bij psychiatrische stoornissen - zoals ADHD - zal de eerstelijnspsycholoog doorgaans verwijzen naar een meer gespecialiseerde psychiater of psycholoog.

Gezondheidszorg (GZ-)psycholoog

Een psycholoog kan zich specialiseren tot GZ-psycholoog. Deze opleiding volgt na de universitaire opleiding en duurt twee jaar. Ook mensen met een universitaire opleiding pedagogiek of geestelijke gezondheidskunde kunnen deze opleiding doen. Een GZ-psycholoog is breed opgeleid en kan in de hele gezondheidszorg werken, zowel om diagnoses te stellen als om te behandelen. Aanvullend kunnen GZ-psychologen zich specialiseren in deelgebieden. Veel GZ-psychologen hebben ook de opleiding tot psychotherapeut gedaan.

Klinisch psycholoog

Een gezondheidszorgpsycholoog kan zich verder laten opleiden tot klinisch psycholoog. Deze opleiding duurt nog eens vier jaar. De klinisch psycholoog beheerst het hele gebied van de psychiatrie, zowel op het vlak van de diagnostiek als van de behandeling. Vaak richt de klinisch psycholoog zich op 'zware' gevallen. Door hun zware opleiding geven klinisch psychologen nogal eens leiding aan behandelteams en zijn ze betrokken bij wetenschappelijk onderzoek. Veel klinisch psychologen hebben ook de opleiding tot psychotherapeut gedaan.

Neuropsycholoog

Een neuropsycholoog is een psycholoog die zich na zijn studie heeft gespecialiseerd in de neuropsychologie. De neuropsychologie houdt zich bezig met het verband tussen psychische kenmerken en de bouw en werking van de hersenen. Hij of zij kan worden betrokken bij het stellen van de diagnose ADHD. In dat geval zal de neuropsycholoog nagaan wat de sterke en zwakke kanten van iemand met ADHD zijn: welke hersenfuncties zijn goed ontwikkeld en welke niet? Dit biedt belangrijke aanknopingspunten voor de behandeling.

Neuropsychologisch onderzoek gebeurt door middel van een gesprek en door testonderzoek. Bij dat onderzoek wordt gekeken naar bepaalde hersenfuncties zoals het geheugen, de aandacht, de planning enzovoort.

Neuropsychologen werken in (academische) ziekenhuizen en GGZ-instellingen.

Sociaal-psychiatrisch verpleegkundige

Een sociaal-psychiatrisch verpleegkundige (kortweg SPV-er) is de duizendpoot in de begeleiding van mensen met een ernstige psychische aandoening. Hij of zij heeft vaak een coördinerende taak, regelt van alles en geeft voorlichting, ook aan de familie. Verder werkt de SPV-er vaak als 'coach': iemand die helpt om allerlei dagelijkse dingen goed aan te pakken.

Hoewel SPV-ers aan een instelling zijn verbonden, werken ze vaak buiten de deur ('ambulant'). SPV-ers werken voor GGZ-instellingen, in de verslavingszorg en in gevangenissen, bijvoorbeeld op afdelingen voor mensen met een verslaving.

Psychiatrisch verpleegkundige

Psychiatrisch verpleegkundigen werken vooral binnen de muren van een GGZ-instelling. U krijgt dus met ze te maken als u wordt opgenomen. Ze spelen een belangrijke rol in de dagelijkse gang van zaken op een afdeling. Samen met de behandelaars helpen ze om het behandelplan uit te voeren.

Psychiatrisch verpleegkundigen werken voor GGZ-instellingen, in de verslavingszorg en in gevangenissen, bijvoorbeeld op afdelingen voor mensen met een verslaving.

ADHD-coach

Coaching is een verzamelnaam voor hulp bij het structureren van dagelijkse activiteiten, iets waar mensen met ADHD niet goed in zijn. Het is een praktische vorm van hulp, waarbij u vaardigheden leert om in alledaagse situaties toe te passen; omgaan met geld, afspraken nakomen, enzovoorts.

Er zijn speciale ADHD-coaches werkzaam. Zij zijn gespecialiseerd in het begeleiden van kinderen en volwassenen in het dagelijks leven. Zie bijvoorbeeld www.adhd-nederland.nl. Elders vindt u meer informatie over coaching.

Maatschappelijk werker

Maatschappelijk werkers helpen bij sociale en maatschappelijke problemen. Dat kan van alles zijn: eenzaamheid, een huurschuld, problemen met de hulpverlening enzovoort. Soms is de hulp vooral praktisch, andere keren ligt de nadruk op steun en begeleiding.

Bij het Algemeen Maatschappelijk Werk kan iedereen terecht. Deze hulp is overal in Nederland beschikbaar en kost niets. Kijk in het telefoonboek of de gemeentegids bij 'AMW', 'Algemeen Maatschappelijk Werk' of 'maatschappelijk werk'. Ook de huisarts of een andere hulpverlener kan naar het AMW doorverwijzen.

In GGZ-instellingen, de verslavingszorg en bij de thuiszorg werken gespecialiseerde maatschappelijk werkers. Vaak zijn ze deel van een behandel- of begeleidingsteam.

Apotheker

Omdat medicijnen bij ADHD vaak een rol spelen, heeft ook de apotheker een belangrijke rol. Daarover vindt u elders informatie.