Achtergronden

Wetenschappelijke basis

Er zijn veel verschillen tussen reguliere en alternatieve behandelingen. Het grootste verschil is dat reguliere behandelingen zijn gebaseerd op wetenschappelijk onderzoek. Dit betekent dat een behandeling onder bepaalde, strenge voorwaarden is getest. Pas als blijkt dat er een gunstig resultaat is wordt de behandeling toegestaan.

Over het begrip ‘wetenschappelijk onderzoek’ bestaan misverstanden. Kern van wetenschappelijk onderzoek is dat de resultaten controleerbaar zijn en dat deze voortdurend ter discussie worden gesteld. In de wetenschap staat niets vast: het inzicht van vandaag kan morgen achterhaald zijn. Wetenschappelijk onderzoek is dus geen garantie voor succes, iets wat wetenschappelijk onderzoekers ook niet zullen beweren. Het komt bijvoorbeeld geregeld voor dat wetenschappelijk onderzochte medicijnen bijwerkingen geven die niet uit het onderzoek waren gebleken - meestal omdat er in het onderzoek niet is gekeken naar de effecten op lange termijn.

Alternatieve behandelwijzen zijn vooral gebaseerd op ervaring en traditie en minder op wetenschappelijk onderzoek. Ze worden meestal individueel uitgezocht. Patiënten met eenzelfde ziekte kunnen dus verschillende behandelingen krijgen omdat hun achtergrond anders is. De resultaten zijn om die reden niet goed volgens wetenschappelijk maatstaven controleerbaar. Soms wordt gezegd dat een behandelwijze traditioneel is en al eeuwenlang wordt toegepast. Andere keren wordt op enkele goede resultaten gewezen, zoals 'wondergenezingen' of ander anekdotisch bewijs.

Veel alternatieve behandelwijzen zijn (nog) niet wetenschappelijk onderzocht. Toch lijkt de belangstelling de afgelopen jaren te zijn toegenomen. Vooral in de Verenigde Staten wordt momenteel veel onderzoek gedaan.

Andere verschillen

Er zijn nog meer verschillen te noemen. Die verschillen zijn in de praktijk niet altijd zo scherp. We geven een paar voorbeelden.

• In de reguliere geneeskunde gaat de aandacht meestal uit naar een bepaalde klacht, terwijl in veel alternatieve behandelingen naar de hele mens wordt gekeken. Een reguliere arts zoekt bijvoorbeeld bij de klacht ‘buikpijn’ vooral naar een oorzaak van de buikpijn in de buik zelf. Het onderzoek van een alternatieve behandelaar is vaak breder opgezet, omdat de buikpijn een uiting zou kunnen zijn van een dieper liggend gezondheidsprobleem. Tegelijk is dit verschil niet zo scherp. Als de reguliere arts geen duidelijke oorzaak in de buik vindt, zal hij of zij ook naar andere factoren kijken, zoals psychische problemen of stress. 
• Als een belangrijk verschil wordt vaak genoemd dat de reguliere geneeskunde de ziekte bestrijdt, terwijl de alternatieve behandeling het zelfgenezend vermogen van mensen stimuleert. Bij diarree schrijft een reguliere arts bijvoorbeeld een middel voor om de diarree te stoppen, terwijl een alternatieve behandelaar soms juist een laxerend middel geeft om de eigen reactie van het lichaam te ondersteunen. Voor de een is diarree een ziektesymptoom, voor de ander een manier van het lichaam om zichzelf te reinigen. Ook dit verschil valt in de praktijk wel mee. Reguliere artsen leggen bijvoorbeeld steeds meer nadruk op het belang van een gezonde leefstijl, zodat mensen beter gewapend zijn tegen ziekten. Omgekeerd zijn er alternatieve behandelaren die alleen maar medicijnen of een bepaalde klachtgerichte therapie voorschrijven.

Zo zijn er meer voorbeelden te bedenken. Nogmaals: de praktijk is minder zwart-wit dan het soms lijkt. Het is bovendien lastig om te vergelijken, omdat er binnen de alternatieve behandelwijzen grote verschillen zijn.

Kiezen voor een alternatieve behandeling

De meeste mensen die een alternatieve behandeling volgen weten dat deze behandeling geen wetenschappelijke basis heeft. Toch kiezen ze er voor in de hoop dat ze zullen genezen of dat hun klachten verminderen. Welke redenen hebben zij daarvoor?

Zelf in actie komen

Veel mensen met een chronische aandoening voelen zich erg machteloos. Zij voelen zich verraden door hun lichaam. Plotseling zijn zij afhankelijk van anderen, vreemden. Ook hebben ze het idee dat ze een behandeling lijdzaam moeten ondergaan, zonder dat ze zelf echt iets kunnen doen. Het is begrijpelijk dat mensen voelen dat ze de grip op hun eigen leven verliezen: alles begint ze door de vingers te glippen.

Alternatieve behandelingen kunnen een tegenwicht zijn voor dat gevoel van machteloosheid. Alternatieve behandelingen bieden vaak - niet altijd - de gelegenheid zélf iets te doen, bijvoorbeeld een dieet volgen, bepaalde oefeningen doen of bepaalde leefregels volgen.

Ziek zijn is meer dan een medisch probleem

Een chronische aandoening grijpt diep in uw leven in. Het raakt uw lichaam en uw geest, uw opvattingen over de wereld, over leven en sterven, het raakt uw naasten en uw maatschappelijke positie - het raakt alles wat belangrijk voor u is. Het komt daarom vaak voor dat mensen zich afvragen wat het betekent dat zij ziek zijn. Waarom gebeurt mij dit? Is het een straf? Is het een teken dat ik in mijn leven iets moet veranderen? Dit zijn vragen die met zingeving te maken hebben.

De reguliere behandeling heeft een sterk medisch accent. Zij is allereerst gericht op het oplossen van een lichamelijk probleem. Andere - niet-medische - zaken kunnen ook aan de orde komen, maar zijn soms ondergeschikt aan de medische aanpak. Een psycholoog of geestelijk verzorger kan bijvoorbeeld onderdeel zijn van een behandelteam, maar is nooit de eindverantwoordelijke: dat is altijd een arts. Bij een aantal alternatieve behandelingen ligt dat anders. Daar is aandacht voor de psychische kanten van ziek-zijn meestal een vast onderdeel van de therapie.

Aandacht

Sommige mensen ervaren de alternatieve gezondheidszorg als warm en persoonlijk. Ze voelen zich behandeld als een mens met een ‘verhaal’. Vaak toont de behandelaar meer belangstelling voor de persoonlijke ervaring van mensen en is er veel meer tijd voor een gesprek.

Er zijn natuurlijk uitzonderingen. Sommige alternatieve praktijken hebben juist een kille uitstraling van ‘witte jassen’ en ‘medicijnen’.

Druk van de omgeving

Heel vaak horen mensen in hun omgeving over een alternatieve behandeling. Soms wordt druk uitgeoefend op iemand om zo’n behandeling te volgen. Vaak gebeurt dat met de beste bedoelingen. Soms geven mensen er aan toe omdat ze iemand niet willen teleurstellen of zich verplicht voelen alles te doen om hun ziekte te bestrijden. Bij mensen die niet gemotiveerd zijn of zelfs met tegenzin aan een behandeling beginnen, is de kans op succes kleiner.

Onderdeel van een levensbeschouwing

Kiezen voor een alternatieve behandeling kan voortkomen uit een bepaalde levensbeschouwing. Iemand die weinig op heeft met een rationeel wereldbeeld, zal zich in de gewone gezondheidszorg misschien niet thuis voelen. De keuze voor een alternatieve behandeling wordt dan gemaakt op ideële gronden.