Een klein orgaantje
Wat doet de hypofyse?
De hypofyse is een hormoonklier, ongeveer zo groot als een erwt. Maar hoe klein dit orgaantje ook is, de hypofyse speelt toch een belangrijke rol in het lichaam. De hypofyse maakt verschillende hormonen aan. Daarnaast regelt de hypofyse de werking van een aantal andere klieren die ook hormonen aanmaken.
U kunt de hypofyse vergelijken met een thermostaat. Het lichaam is dan de verwarmingsketel. Als dat nodig is, stimuleert de hypofyse het lichaam. Maar de hypofyse kan het lichaam juist ook afremmen. Net zoals een thermostaat ervoor zorgt dat een verwarmingsketel laat werken als het koud is, maar daarmee laat stoppen als het warm genoeg is.
Wat zijn hormonen?
Hormonen worden door verschillende klieren in het lichaam aangemaakt. Het zijn stoffen die worden afgegeven aan het bloed en die vervolgens verderop in het lichaam een bepaald effect geven. In het lichaam ‘regelen’ ze van alles en zetten ze bepaalde processen in werking. Dit gaat als volgt:
- In het lichaam zit een aantal klieren die hormonen afscheiden. Deze klieren worden ook wel de endocriene klieren genoemd. De hypofyse en de schildklier zijn voorbeelden van endocriene klieren.
- De hormonen komen vanuit de klieren terecht in het bloed. Via de bloedbaan worden ze vervoerd naar andere plaatsen in het lichaam.
- Zo komen de hormonen terecht bij hun doelorgaan: het orgaan dat reageert op een specifiek hormoon. Zo wordt er een bepaald proces in werking gezet.
Bijvoorbeeld: de hypofyse maakt schildklierstimulerend hormoon aan, dat de schildklier ertoe aanzet om ook hormonen aan maken. De schildklierhormonen, die de schildklier afscheidt, regelen weer andere processen in het lichaam, zoals de snelheid waarmee calorieën worden verbrand.
Hormonen zijn dus stoffen die via de bloedstroom andere organen en weefsels ergens toe aanzetten. Het woord ‘hormoon’ komt van het Griekse hormao, dat ‘in beweging brengen’ of ‘opwekken’ betekent.
Hierboven noemden we als voorbeeld de schildklierstimulerende hormonen, die de schildklier ertoe aanzetten om schildklierhormonen aan te maken. Er zijn ook hypofysehormonen die een 'directe' invloed uitoefenen. Het hormoon prolactine bijvoorbeeld zet de borsten aan tot het maken van melk.
Waar zit de hypofyse?
De hypofyse bevindt zich midden in het hoofd, zo ongeveer achter de ogen. Het kliertje hangt onder aan de hersenen, aan de schedelbasis. Een andere naam voor de hypofyse is dan ook hersenaanhangsel.
Het aanhangsel ligt in een soort holte in het bot. Vanwege zijn vorm wordt deze holte wel het Turkse zadel of sella turcica genoemd.
1. grote hersenen
2. kleine hersenen
3. hersenstam
3a. pons
3b. middenhersenen
3c. verlengde merg
4. hypofyse
5 hypothalamus
Hypothalamus
De hypofyse zit met een soort steeltje (de hypofysesteel) vast aan de hypothalamus. De hypothalamus is een orgaantje in de hersenen dat wat groter is dan de hypofyse.
De hypothalamus zorgt ervoor dat gegevens vanuit de hersenen bij de hypofyse komen. Het is een soort decoderingsapparaat tussen het zenuwweefsel (hersenen en zenuwen) en het klierweefsel (waaronder de hypofyse).
Hoe ziet de hypofyse eruit?
De hypofyse bestaat uit twee delen: de voorkwab (adenohypofyse) en de achterkwab (neurohypofyse). De voorkwab is een stuk groter dan de achterkwab.
- In de figuur ziet u het netwerk van bloedvaten in de voorkwab afgebeeld.
- In de achterkwab ziet u zenuwvezels afgebeeld.
Functie kwabben
- De voorkwab maakt hormonen aan en geeft deze aan het bloed af.
- In de achterkwab worden hormonen opgeslagen die door de hypothalamus worden aangemaakt. De hypofyse zorgt ervoor dat deze hormonen op het juiste moment in de juiste hoeveelheid in het bloed terecht komen.
Om welke hormonen het gaat, kunt u in de volgende paragraaf lezen.