Te veel hormonen

Hormonen afremmen

Als de hypofyse te veel hormonen aanmaakt, wordt de aanmaak van deze hormonen afgeremd. Dit gebeurt vaak met behulp van hormonen van de hypothalamus.

De hypothalamus is het orgaan dat de hypofyse aanstuurt. De hypothalamus geeft de hypofyse een seintje als er meer of minder hormonen moeten worden afgegeven. Zo’n seintje wordt gegeven met behulp van hormonen: de hormonen die de hypofyse afremmen worden inhibiting factors genoemd.

Soms is het ook mogelijk de werking van de hypofysehormonen af te zwakken. Dit gebeurt met behulp van antihormonen of antagonisten: stoffen die zich aan een lichaamscel binden en die als het ware afdekken, zodat hormonen er geen invloed meer op kunnen uitoefenen.

Gemaakt in het laboratorium

De hieronder beschreven hormonen zijn bijna allemaal synthetisch: ze worden gemaakt in het laboratorium. De techniek om hormonen te maken is betrekkelijk nieuw: in het verleden werden er hormonen uit de lichamen van overleden mensen gehaald.

Bijwerkingen

Bij de hieronder beschreven behandelingen is het de bedoeling dat het evenwicht in het lichaam wordt hersteld, dat alles weer 'normaal' wordt. Bij een juiste behandeling zijn er geen of weinig bijwerkingen. De dosis luistert echter heel nauw: bij een verkeerde dosis kunnen de hieronder beschreven hormonen ernstige bijwerkingen geven. Daarom is het erg belangrijk dat u zich aan de voorgeschreven dosis houdt.

Als u klachten krijgt, is de dosis waarschijnlijk niet goed afgesteld. U kunt dan klachten krijgen die horen bij een tekort aan bepaalde hormonen. Bijvoorbeeld: als u de ziekte van Cushing heeft, kunt u ineens klachten krijgen die horen bij de ziekte van Addison. Deze klachten verdwijnen zodra u de juiste dosis krijgt.

Wisselwerking

Hormonen kunnen de werking van verschillende andere medicijnen beïnvloeden. Het tegenovergestelde kan ook gebeuren. Dit heet wisselwerking. Uw arts zal u hier verder over informeren.

Te veel groeihormoon

Als er te veel groeihormoon in het lichaam is, ontstaat er bij volwassenen een aandoening die acromegalie wordt genoemd. Er kunnen verschillende soorten medicijnen worden voorgeschreven – vaak als aanvulling op een operatie of bestraling. Soms worden de verschillende medicijnen met elkaar gecombineerd.

Overzicht

• bromocriptine (Parlodel®)
• lanreotide (Somatuline®)
• octreotide (Octreotide, Sandostatine®, Sandostatine LAR®, Siroctid®)
• pasireotide (Signifor®)
• pegvisomant (Somavert®)

Bijzonderheden

• Lanreotide en octreotide zijn een synthetische vorm van een hormoon dat door de hypothalamus wordt gemaakt en dat de afgifte van groeihormoon remt: het groeihormoon inhibiting hormone (GH-IH) of somatostatine. De werking van deze middelen is echter sterker en houdt langer aan.
• Lanreotide (Somatuline PR®) moet worden ingespoten in de bilspier, ongeveer een keer in de twee weken. Dit wordt gedaan door een arts of verpleegkundige. Somatuline ‘Autosolution’® wordt een keer per vier weken ingespoten in de bilspier of zijkant van het bovenbeen. Dit wordt meestal door de arts of verpleegkundige gedaan, maar u kunt het ook zelf doen. Er kan een verpleegkundige gratis bij u thuiskomen om de injectie toe te dienen of u te leren hoe u dat zelf doet.
• Octreotide moet twee à drie keer per dag worden ingespoten onder de huid. U kunt dit zelf doen. Een hulpverlener zal eerst uitleggen hoe dit moet.
• Er is ook een langwerkende vorm van octreotide (Sandostatine LAR®), deze moet ongeveer een keer per vier weken in de bilspier worden gespoten door een arts of verpleegkundige. Hiervoor is een gratis thuisservice beschikbaar. Uw arts kan u hiervoor aanmelden.
• Deze middelen kunnen maag-darmklachten geven. Bij octreotide en lanreotide kunnen er bij langdurig gebruik galstenen ontstaan. De kans op deze klachten is klein.
• Pegvisomant wordt pas voorgeschreven als lanreotide en octreotide niet optimaal werken. Pegvisomant is groeihormoon dat genetisch veranderd is en de werking van groeihormoon juist blokkeert. Het middel moet dagelijks onder de huid worden ingespoten: u kunt dit zelf doen. Het wordt echter vaak in combinatie met lanreotide of octreotide voorgeschreven. In dat geval spuit de verpleegkundige meestal de lanreotide of octreotide.

Te veel bijnierschorsstimulerende hormonen

Doordat de hypofyse de bijnierschors te veel stimuleert, maakt de bijnierschors te veel cortisol aan. Er ontstaat een overschot, oftewel: de ziekte van Cushing.

De ziekte van Cushing wordt altijd behandeld met een operatie: de tumor in de hypofyse wordt verwijderd. In de periode voor de operatie kan de arts u middelen voorschrijven die de hoeveelheid cortisol in het bloed verlagen.

Overzicht

• cabergoline (Cabergoline, Dostinex®)
• ketoconazol (Ketoconazol®)
• metyrapon (Metopiron®)
• pasireotide (Signifor®)

Bijzonderheden

• Deze middelen worden soms apart, soms in een combinatie voorgeschreven.
• U krijgt de middelen in de vorm van capsules of tabletten.
• Metyrapon en ketoconazol verlagen de hoeveelheid cortisol in het bloed. Omdat uw lichaam gewend is geraakt aan veel cortisol in het bloed (door de ziekte van Cushing), kunnen deze medicijnen bijwerkingen geven die horen bij bijnierschorsinsufficiëntie (te weinig bijnierschorshormoon). In dat geval kan de ‘block and replace’-methode worden gebruikt: de bijnieren worden stilgelegd en u krijgt bijnierschorshormoon in de vorm van hydrocortison of dexamethason.
• Na de operatie is het mogelijk dat de hypofyse enige tijd te weinig bijnierschorsstimulerende hormonen (ACTH) aanmaakt. In dat geval moet het cortisol worden aangevuld met synthetische hormonen. (zie de informatie hierboven, bij ‘te weinig bijnierschorsstimulerende hormonen’).

Te veel prolactine

Een overschot van prolactine ontstaat vaak als gevolg van een prolactinoom. Deze aandoening kan vaak goed behandeld worden met medicijnen, een operatie is dan niet nodig. Onder invloed van de medicijnen stopt het gezwel met groeien. Soms wordt het gezwel zelfs kleiner en is het na verloop van tijd mogelijk te stoppen met medicijnen.

Overzicht

• bromocriptine (Parlodel®)
• cabergoline (Cabergoline, Dostinex®)
• quinagolide (Norprolac®)

Bijzonderheden

• U krijgt de middelen in de vorm van een tablet of capsule.
• Bij gebruik van deze middelen kunnen misselijkheid, vermoeidheid en maagdarmklachten voorkomen. Meestal verdwijnen deze bijwerkingen binnen korte tijd vanzelf weer.
• De medicijnen van eerste keus zijn cabergoline en quinagolide.

Te veel schildklierstimulerend hormoon

Als de hypofyse te veel schildklierstimulerend hormoon (TSH) aanmaakt, gaat de schildklier ook te veel hormonen aanmaken. De schildklier is dan overactief. Deze aandoening wordt wel hyperthyreoïdie genoemd.

Operatie is de eerste keus behandeling bij TSH-producerende tumoren. Voor de operatie moet de schildklierfunctie eerst worden genormaliseerd met medicijnen. Hiervoor kunnen somatostatine-analogen worden voorgeschreven (lanreotide of octreotide). Ook cabergoline kan soms een gunstig effect hebben.

Overzicht

• lanreotide (Somatuline®)
• octreotide (Octreotide, Sandostatine®, Sandostatine LAR®, Siroctid®)