Oorzaak

Wat is de oorzaak?

Het tekort aan bloedplaatjes ontstaat door een reactie van het afweersysteem (immuunsysteem). Het afweersysteem beschermt het lichaam tegen ‘indringers’ als bacteriën en virussen.

Bij ITP gaat er iets mis: het afweersysteem keert zich tegen het eigen lichaam. Het maakt antistoffen aan tegen de eigen bloedplaatjes en vernietigt ze op die manier. Daarnaast onderdrukt het afweersysteem de aanmaak van nieuwe bloedplaatjes. ITP is dus een auto-immuunziekte (auto = zelf, immuun = afweer).

Waardoor ontstaat een auto-immuunziekte?

Het is nog niet bekend waardoor deze auto-immuunziekte kan ontstaan. ITP is in ieder geval niet aangeboren en ook niet erfelijk. Evenmin is het besmettelijk.

ITP kan in de kindertijd ontstaan. De klachten beginnen dan soms na een virusinfectie, bijvoorbeeld na de waterpokken. Het lijkt erop dat het virus dan iets in gang zet in het afweersysteem. Mogelijk veroorzaakt het virus een kleine verandering in de bloedplaatjes, waardoor het afweersysteem de bloedplaatjes niet meer als ‘eigen’ herkent en aanziet voor indringers. Soms beginnen de klachten bij kinderen ook na een vaccinatie.

Wie kan het krijgen?

ITP komt voor op alle leeftijden, bij zowel mannen als vrouwen. Wel is het zo dat het risico op deze aandoening toeneemt met de leeftijd. Dus: hoe ouder, hoe meer kans op ITP. Bij mensen tussen de 30 en 60 jaar komt ITP iets vaker voor bij vrouwen dan bij mannen.

Bij kinderen (jonger dan tien jaar) gaat ITP vaak vanzelf weer over. Slechts een of twee van de tien kinderen met ITP ontwikkelt chronische ITP. Bij volwassenen wordt ITP in de helft van de gevallen chronisch.

Hoe vaak komt het voor?

ITP is een zeldzame aandoening. Op een miljoen mensen zijn er ongeveer vijftig met ITP.

Waarom heet de ziekte ITP?

Bovenstaande informatie maakt duidelijk waarom deze aandoening immuun trombocytopenie heet:

• Bloedplaatjes heten ook wel ‘trombocyten’, met het toevoegsel ‘-penie’ geven artsen aan dat er een tekort aan iets is. Trombocytopenie betekent dus dat er een tekort aan bloedplaatjes is.
• Trombocytopenie kan om verschillende redenen ontstaan. Het woord immuun (of immuungemedieerd) geeft aan dat het tekort aan bloedplaatjes een gevolg is van ingrijpen van het afweersysteem (immuunsysteem). Sommige mensen noemen ITP ook wel AITP, de A en de I staan dan voor auto immuun.

Purpura

Enkele jaren geleden heette de aandoening immuun trombocytopenische purpura. Het woord purpura verwijst naar de puntvormige bloedinkjes die op de huid kunnen ontstaan. ‘Purpura’ is het Griekse woord voor bloeduitstortingen.

Omdat niet iedereen met ITP met deze klacht te maken krijgt, wordt de aandoening tegenwoordig immuun trombocytopenie (ITP: Immuun TrombocytoPenie) genoemd.

Idiopatisch = zonder aanwijsbare oorzaak

Als een ziekte ‘zomaar’ ontstaat, staat die ziekte in de medische boeken vaak beschreven als idiopatisch. Sommige mensen gebruiken de I in de afkorting ITP daarom ook wel voor het woord idiopatisch – al gebeurt dit steeds minder sinds duidelijk is dat ITP een auto-immuunziekte is.

Ziekte van Werlhof

Een andere naam voor ITP is de ziekte van Werlhof. De Duitse arts en dichter Paul Gottlieb Werlhof was de ‘ontdekker’ van ITP: in 1735 beschreef hij als eerste deze aandoening. Werlhof leefde van 1699 tot 1767.

Pas in 1951 ontdekten de Amerikaanse wetenschappers William Harrington en James Hollingsworth dat ITP een auto-immuunziekte is. Tijdens hun onderzoek liet Harrington bloed van een patiënt met ITP in zijn eigen bloedvaten spuiten. Zijn hoeveelheid bloedplaatjes nam dramatisch af, maar kwam binnen enkele dagen weer op een normaal niveau. Zo kwamen ze erachter dat het bloed van ITP-patiënten ‘iets’ moest bevatten dat de problemen veroorzaakte.