Andere oorzaken uitsluiten

Nader onderzoek

Er bestaat geen test die kan aantonen dat u ITP heeft. Bloedonderzoek kan wel duidelijk maken dat uw bloed de antistoffen bevat die zich tegen de bloedplaatjes richten. Toch wordt dit onderzoek bijna nooit gedaan omdat de uitslag niet betrouwbaar genoeg is. Bij veel mensen met ITP worden helemaal geen antistoffen tegen bloedplaatjes gevonden. Blijkbaar zijn de onderzoekstechnieken hier nog niet verfijnd genoeg voor. Als de antistoffen wel worden gevonden zegt dat nog niet veel: deze auto-antistoffen komen ook bij andere ziekten voor.

De arts richt zich daarom vooral op uit het uitsluiten van andere oorzaken van het tekort aan bloedplaatjes. Artsen zeggen dan wel dat ze op zoek gaan naar de differentiaal diagnose: ze onderzoeken eerst andere mogelijke oorzaken.

“De medisch specialist zei: ‘Mogelijk is het ITP, maar ik ga eerst uitzoeken of het niks anders is.’ Dat leek me nogal omslachtig, maar er is blijkbaar geen andere manier om erachter te komen.”

Dat betekent dat er nog verschillende andere onderzoeken nodig zijn. De arts stelt u een aantal vragen en doet een lichamelijk onderzoek. Daarnaast laat hij of zij uw bloed nader onderzoeken in het laboratorium.

Hematoloog

De arts die u onderzoekt is een internist-hematoloog (kortweg: hematoloog): een arts die gespecialiseerd is in afwijkingen van het bloed, de bloedvormende weefsels (bijvoorbeeld beenmerg) en de lymfeklieren. Zodra duidelijk is dat er iets met uw bloed aan de hand is, wordt u naar deze specialist doorverwezen.

Vragen van de arts

Vanzelfsprekend zal uw arts u vragen wat de klachten zijn en wanneer ze zijn begonnen. Maar uw arts kan bijvoorbeeld ook aan u vragen of u medicijnen gebruikt, of u gezond eet, of er ziektes in de familie voorkomen en of u zelf bepaalde dingen zijn opgevallen.

De informatie die u geeft helpt de arts om zich een goed beeld te vormen van uw klachten en de mogelijke oorzaak van het tekort aan bloedplaatjes. U kunt zich voorbereiden op het gesprek door een lijstje te maken van uw klachten en het verloop daarvan. Eventueel kunt u een overzicht maken van alle medicijnen die u gebruikt, en daarbij aangeven of u nog andere aandoeningen heeft of heeft gehad. Door alles duidelijk onder woorden te brengen, helpt u de arts bij het bepalen van een juiste diagnose.

Mogelijk bent u al meerdere malen doorverwezen en vraagt u zich af waarom iedere arts steeds dezelfde vragen stelt. Probeer echter voor ogen te houden dat een arts u zo goed mogelijk wil helpen. De hematoloog kijkt soms vanuit een andere invalshoek dan een andere specialist of de huisarts. Bovendien is het mogelijk dat een (huis)arts een detail over het hoofd ziet dat voor de hematoloog juist veelzeggend is.

Lichamelijk onderzoek

Bij het lichamelijk onderzoek beoordeelt de hematoloog de bloedingen waar u mogelijk last van heeft. Hij of zij kan ze indelen naar type en ernst en bepaalt zo de bloedingsgraad. De indeling die de arts gebruikt is opgesteld door de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) en wordt wereldwijd gebruikt. Bij het bepalen van de behandeling houdt de arts rekening met de bloedingsgraad.

Blauwe plekken zijn meestal een graad 1-bloeding. Alleen als ze zeer ernstig zijn vallen ze onder graad 2.

Verder gaat de hematoloog na of de milt en de lever vergroot zijn. Hiertoe onderzoekt hij of zij de buitenkant van uw buik door uw lever en milt te voelen. Als de lever en de milt inderdaad vergroot zijn wijst dat meestal op een andere ziekte.

Ook gaat de arts na of uw lymfeklieren zijn opgezet, onder meer door aan uw hals, oksels en liezen te voelen. Vergrote lymfeklieren vormen een aanwijzing dat u geen ITP maar een andere ziekte heeft. Zo nodig kan de hematoloog aanvullend onderzoek doen door een echo te laten maken.

Echo

• Echo is een afkorting voor echografie (ook wel: echoscopie).
• Bij een echo worden er met behulp van geluidsgolven beelden van uw inwendige organen en weefsels gemaakt. Dit is volstrekt pijnloos.
• De echo wordt door de radioloog (medisch specialist) of door een radiologisch laborant gemaakt.
• Deze smeert gel op uw huid, bijvoorbeeld op de bovenbuik, alwaar de lever en de milt zich bevinden.
• Met een klein apparaatje (transducer) rolt de radioloog of radiologisch laborant over dit stukje huid.
• Het apparaatje zendt geluidsgolven uit. Deze geluidsgolven hebben een hoge frequentie en zijn voor mensen niet hoorbaar.
• De geluidsgolven kaatsen terug: dit is de echo.
• Ieder lichaamsweefsel geeft een iets andere weerkaatsing: met behulp van die weerkaatsing kan de computer een beeld van de milt, lever of lymfeklieren opbouwen. Dit beeld verschijnt direct op het beeldscherm.

Laboratoriumonderzoek

Zoals we eerder al aangaven wordt in het laboratorium altijd eerst het algemeen bloedbeeld bepaald. Dit onderzoek werd al beschreven in de vorige paragraaf. Bij ITP is alleen de hoeveelheid bloedplaatjes verlaagd. Als uit het onderzoek blijkt dat er ook minder rode en/of witte bloedcellen zijn (of juist meer!), wijst het onderzoek in een andere richting. ITP is dan min of meer uitgesloten.

De medewerkers van het laboratorium onderzoeken het bloed nog op verschillende andere stoffen. Ook daardoor kan duidelijk worden dat er iets anders aan de hand is: het bloed kan bijvoorbeeld een virus bevatten of stoffen die aangeven dat u een andere auto-immuunziekte heeft. Het bloed wordt ook bekeken onder de microscoop: zo kan de laboratoriummedewerker nagaan of de overige cellen normaal zijn en of de bloedplaatjes niet aan elkaar klonteren (zo kan pseudo trombocytopenie (zie boven) worden uitgesloten).

Op welke stoffen het bloed precies onderzocht wordt, is mede afhankelijk van de aanwijzingen die de arts uit het gesprek en het lichamelijk onderzoek heeft kunnen halen. Als u bijvoorbeeld veganistisch eet (dus geen dierlijke producten gebruikt), kan de arts het laboratorium vragen te onderzoeken of uit het bloed blijkt dat u een tekort aan vitamine B12 heeft.

“Op het formulier voor het laboratorium zag ik dat er een kruisje stond bij ‘hiv’. Dat bevreemdde me nogal. Ik ben al veertig jaar gelukkig getrouwd met dezelfde man. En ik doe ook geen risicovol werk of zo, ik zit gewoon op kantoor. Dus waarom dan zo’n onderzoek? Had ik soms een bepaalde indruk gewekt? Dat ik niet trouw was aan mijn man, of mijn man niet aan mij? Het zat me niet lekker, dus bij de volgende afspraak heb ik gevraagd waar dat voor nodig was. Toen antwoordde de specialist dat dat onderzoek standaard wordt gedaan. Gelukkig maar, het lag dus niet aan mij…”

Voor de zekerheid krijgen vruchtbare vrouwen een zwangerschapstest: de medewerkers van het laboratorium onderzoeken uw urine of bloed. Tot slot is er ook onderzoek naar de Helicobacter Pylori-bacterie. Deze kan worden opgespoord via uw adem, bloed of ontlasting, of via een kijkonderzoek van de maag (gastroscopie).

Beenmergonderzoek

Soms is nog een aanvullend onderzoek nodig: het beenmergonderzoek. Beenmergonderzoek kan, nog beter dan bloedonderzoek, uitwijzen of er afwijkingen in de bloedplaatjes en/of rode en witte bloedcellen zitten.

Beenmergonderzoek is alleen nodig als er twijfel over de diagnose bestaat. Vaak wordt het onderzoek pas in een later stadium gedaan, dus niet tegelijk met de andere onderzoeken.

Om het beenmerg te kunnen onderzoeken is een punctie en/of een biopsie nodig.

• Bij een beenmergpunctie zuigt de arts met een holle naald een klein beetje beenmerg weg uit het bekken (of soms het borstbeen), en onderzoekt dit onder de microscoop. Voor u de punctie krijgt, verdooft de arts de plek waar hij of zij zal prikken. Het bot zelf kan niet verdoofd worden: de punctie zelf kan een kortdurende, doffe pijn geven. Het opzuigen van het beenmerg kan als pijnlijk worden ervaren. Ook kan de plek waar de punctie is gedaan na afloop wat gevoelig zijn of beurs aanvoelen. Opname in het ziekenhuis is voor een punctie niet nodig. De ingreep duurt niet lang, gemiddeld dertig minuten.
• Bij een biopsie haalt de arts met een speciale naald een stukje bot met beenmerg weg uit het bekken. Dit gebeurt op dezelfde manier als bij een punctie, alleen wordt nu dus niet alleen beenmerg maar ook bot verwijderd. Een biopsie gebeurt onder plaatselijke verdoving. Het bot zelf kan niet verdoofd worden: mogelijk voelt u een korte, hevige pijn. Meestal is een biopsie niet pijnlijker dan een punctie. Net als bij een punctie kan de plek waar u geprikt bent na afloop wat gevoelig zijn. Opname in het ziekenhuis is niet nodig.

 Uitslag

Door de uitslagen van de verschillende onderzoeken te combineren kan uw arts de diagnose stellen. Als er geen andere oorzaak voor de daling van het aantal bloedplaatjes wordt gevonden, heeft u waarschijnlijk ITP.

Uit het onderzoek kan blijken dat u naast ITP ook andere aandoeningen heeft. Ongeveer een op de drie mensen met chronische ITP heeft nog een andere auto-immuunziekte. Eventuele andere aandoeningen kunnen het stellen van de diagnose flink bemoeilijken: het is dan lastiger de uitslagen van de verschillende onderzoeken te begrijpen.

“Mijn hele leven heb ik me verzet tegen het hokjesdenken. Vreselijk vind ik die neiging om mensen altijd maar in een hokje te stoppen. Maar goed, op een dag zat ik tegenover mijn specialist en die vertelde me dat ik een ‘typisch geval van ITP’ was. Voor het eerst in mijn leven was ik blij het woord ‘typisch’ te horen. Ik weet dat bij zo’n bloedplaatjestekort allerlei andere aandoeningen een rol kunnen spelen – maar blijkbaar was dat bij mij niet zo. Gelukkig maar, want om alleen een ‘typisch geval’ te zijn is al moeilijk genoeg.”

Indeling

Zoals we eerder al aangaven is het verloop van ITP niet goed te voorspellen. De tijd zal dus leren of ITP zich bij u zal ontwikkelen tot een chronische ziekte. Artsen hanteren hierbij de volgende indeling om te bepalen of u chronische ITP heeft: