Corticosteroïden

Corticosteroïden grijpen in op het afweersysteem. Deze middelen kunnen veel bijwerkingen geven.

Hormoon

CorticosteroidenIS_000026980841_LargeDe bijnieren in ons lichaam maken een bepaald hormoon dat ontstekingen remt: cortisol. Dit hormoon is ook als medicijn verkrijgbaar. Deze medicijnen heten ‘corticosteroïden’ en hebben een sterk ontstekingsremmende werking. Ze zorgen ervoor dat het afweersysteem minder actief is, daarom is er vaak snel resultaat bij ITP.

Overzicht

  • dexamethason (Dexamethason, Oradexon)
  • methylprednisolon (Depo-Medrol, Solu-Medrol)
  • prednisolon (Di-adreson, Prednisolon)
  • prednison (Lodotra, Prednison)

Bijzonderheden

  • Er bestaan veel meer corticosteroïden. Bij ITP worden echter alleen de bovengenoemde middelen gebruikt.
  • Prednison is vooralsnog het middel van eerste keuze. Prednison wordt in de lever omgezet tot het werkzame prednisolon. Bij sommige mensen werkt de lever niet goed: zij zijn niet in staat om actief prednisolon te vormen. Bij deze mensen wordt prednison niet omgezet en werkt het middel dus niet. Om te voorkomen dat dit misgaat, wordt in de praktijk vrijwel direct gekozen voor prednisolon. De werking is uiteindelijk hetzelfde.
  • Dexamethason wordt vaak pas gegeven als een behandeling met prednisolon onvoldoende effect heeft. Of dexamethason niet het middel van eerste keuze zou moeten zijn, is nog een punt van discussie. 
  • Methylprednisolon wordt over het algemeen alleen gebruikt bij ernstige bloedingen (graad 3 en 4).
  • Mensen met ITP krijgen corticosteroïden over het algemeen drie weken in een hoge dosis (meer dan 7,5 milligram per dag). Als het middel dan geen of onvoldoende effect heeft, wordt ermee gestopt. Soms is het nodig het middel langer te gebruiken. Het gebruik van het middel mag dan niet ineens worden gestopt, maar moet worden afgebouwd volgens een schema van enkele weken.

Bijwerkingen

Er bestaan veel bijwerkingen. U kunt hier last van krijgen, maar dat hoeft niet altijd zo te zijn. De bijwerkingen kunnen ernstiger zijn of worden wanneer de medicijnen langere tijd worden gebruikt en wanneer de dosis hoger is. De meeste mensen met ITP gebruiken corticosteroïden maar gedurende een korte periode.

Mogelijke bijwerkingen zijn: spierzwakte, maagdarmklachten, acne, osteoporose (botontkalking), hoge bloeddruk, hongergevoel, gewichtstoename, een dikkere vetlaag om de buik, ronder worden van het gezicht, oedeem (vasthouden van vocht), diabetes, glaucoom (verhoogde druk in de oogbol), verhoogde gevoeligheid voor infecties, vermoeidheid, stemmingswisselingen en het dunner worden van de huid.

Omgaan met bijwerkingen

Hieronder vindt u tips over hoe u enkele bijwerkingen zo goed mogelijk kunt opvangen.

Bijwerking

Ermee omgaan

Gewichtstoename
  • Gebruik niet te veel zout bij het eten, zo houdt u minder vocht vast.
  • Eet gezond, vermijd te veel vet en suiker.
  • Kies bij voorkeur voor voedingsmiddelen die niet te veel calorieën bevatten (zie het hoofdstuk over voeding voor meer informatie).
  • Beweeg voldoende (zie het hoofdstuk over gezond leven).

Afname van spieren
  • Beweeg meer. Tips vindt u in het hoofdstuk over gezond leven.

Maag-darmklachten, zoals misselijkheid
  • Neem het medicijn na de maaltijd in. Zo is er minder contact met het maagslijmvlies.
  • Soms schrijft de arts maagzuurremmers voor.

Oedeem (= vasthouden van vocht, u kunt dit merken aan gezwollen enkels en polsen)
  • Gebruik niet te veel zout.
  • Gebruik steunkousen, die het vocht ‘weg duwen’.
  • Zo nodig kan uw arts diuretica (plaspillen) voorschrijven. Ze zorgen ervoor dat u extra vocht en zout verliest.

Vermoeidheid
  • Zoek naar een evenwicht tussen rust en inspanning. Meer informatie vindt u in het hoofdstuk over omgaan met vermoeidheid.
  • Probeer te ontdekken wat het beste moment is om de medicijnen in te nemen. Als u direct na het innemen erg moe wordt, kunt u het medicijn het beste ’s avonds innemen. Het is ook mogelijk dat u zich door het medicijn rusteloos voelt en niet kunt slapen. Neem in dat geval het medicijn in de ochtend.

Diabetes (suikerziekte, verhoogde bloedglucose)
  • Klachten als veel plassen, dorst, vermoeidheid en veel afvallen kunnen een signaal zijn dat u diabetes heeft. Uw arts kan dit vaststellen door uw bloedglucose te meten. Als u inderdaad diabetes blijkt te hebben zal uw arts aangeven of en welke behandeling u nodig heeft.
  • De basis van de behandeling is een gezonde leefstijl: gezond eten, voldoende bewegen, niet roken et cetera. Meer informatie hierover vindt u in het hoofdstuk over gezond leven.
  • Als u verder wilt lezen over diabetes kunt u bij uw apotheek of via www.stichtingseptember.nl het Zorgboek Diabetes bestellen. Goede en betrouwbare informatie over diabetes vindt u ook op de website van Diabetesvereniging Nederland (www.dvn.nl).

Acne
  • Gebruik weinig make-up, en dan alleen make-up op waterbasis. Haal voor het slapen gaan alle make-up van uw gezicht af. Doe dit niet met een reinigingscrème of irriterende zeep, maar met water en een wasgel.
  • Eventueel kan uw arts u medicijnen voorschrijven.

Verhoogd risico op osteoporose (= botontkalking)
  • Beweeg voldoende. Bewegen is belangrijk voor de botopbouw.
  • Ga geregeld naar buiten. Onder invloed van zonlicht wordt er in de huid vitamine D gevormd. Vitamine D is nodig om calcium te kunnen opnemen in het lichaam. Zorg dus dat u geregeld buiten komt en dat de zon op (delen van) de blote huid kan schijnen.
  • Gebruik voldoende vitamine D en calcium. Uw arts kan u vertellen hoeveel u nodig heeft. Zie ook www.osteoporosestichting.nl voor meer informatie.
  • Zo nodig krijgt u medicijnen die de botafbraak tegengaan.
  • Wees matig met alcohol. Veel alcohol is slecht voor de botten. Bovendien heeft alcohol invloed op de stabiliteit: u staat minder stevig waardoor de kans op vallen toeneemt. Zie het hoofdstuk over gezond leven.
  • Stop met roken. Roken versnelt de botafbraak en vertraagt de botaanmaak. Er treedt dus meer botverlies op. Roken maakt om die reden de kans op osteoporose groter. Zie het hoofdstuk over gezond leven.
  • Als u verder wilt lezen over osteoporose kunt u bij uw apotheek of via www.stichtingseptember.nl het Zorgboek Osteoporose bestellen.

Informatie voor bepaalde groepen

  • Bij mensen met glaucoom (verhoogde oogboldruk) kunnen corticosteroïden de oogboldruk verder verhogen. U kunt dit merken aan wazig zien, minder zien, een rood of opgezwollen oog, hevige pijn aan het oog of aan het gezicht, misselijkheid en braken. Raadpleeg bij deze verschijnselen direct uw arts.
  • Overleg met uw arts als u gevaccineerd moet worden. Bij vaccinatie (inenting) met levende micro-organismen, zoals BCG- of mazelenvaccin, kan een infectie over het hele lichaam (gegeneraliseerde infectie) ontstaan. De combinatie wordt bij voorkeur vermeden.