Te weinig geslachtsklierstimulerende hormonen

Bij een tekort aan geslachtsklierstimulerende hormonen zijn er klachten zoals menstruatiestoornissen, impotentie en onvruchtbaarheid.

Veel klachten

De geslachtsklierstimulerende hormonen worden ook wel gonadotrofinen genoemd. Er zijn twee gonadotrofinen: het follikelstimulerend hormoon (FSH) en het luteïniserend hormoon (LH). Samen regelen ze alles wat met seks en voortplanting te maken heeft – dus ook de puberteit.

De oorzaak van een tekort is meestal het gevolg van een hypofysetumor, maar kan ook een onderdeel zijn van het Kallmann-syndroom.

Klachten

Door een tekort aan gonadotrofinen ontstaat ook een tekort aan geslachtshormonen: de hormonen die in de eierstokken of de zaadballen worden aangemaakt. Een tekort aan geslachtshormonen wordt ook wel hypogonadisme genoemd. Er kunnen allerlei klachten ontstaan:

De puberteit komt niet of te laat op gang.
Vrouwen krijgen een onregelmatige menstruatie, waarbij er ook sprake kan zijn van minder bloedverlies. Soms blijft de menstruatie helemaal weg (amenorroe).
Zowel mannen als vrouwen kunnen minder behoefte aan seks krijgen. Ook kan het lastiger zijn om seksueel opgewonden te raken. Dit kan zich uiten in problemen met het stijf worden en blijven van de penis bij mannen of het moeilijk vochtig worden van de vagina of pijn bij het vrijen bij vrouwen. Vaak is het ook moeilijker of zelfs onmogelijk om klaar te komen.
Zowel mannen als vrouwen kunnen te maken krijgen met vruchtbaarheidsproblemen, en mogelijk zelfs met ongewenste kinderloosheid.
Bij mannen gaat de aanmaak van zaadcellen sterk achteruit en kan deze uiteindelijk geheel stoppen. Dit hoeft niet direct op te vallen: bij het klaarkomen komt er nog steeds zaadvocht vrij. Vaak wordt pas bij vruchtbaarheidsproblemen duidelijk dat dit 'sperma' geen zaadcellen bevat. Als het hormoontekort lange tijd bestaat wordt de zaadlozing vaak wel minder krachtig, waardoor de hoeveelheid vocht afneemt. Op de lange duur lukt het soms niet meer om tot een orgasme te komen.
Vrouwen raken vervroegd in de overgang. Dit kan klachten geven als opvliegers, gewichtstoename en nachtelijk zweten. Ook klachten als moeheid en geheugenverlies komen voor.
De geslachtshormonen lijken ook van belang te zijn voor het humeur: mensen met een tekort aan geslachtshormonen hebben vaak last van sombere gevoelens. Neerslachtigheid komt veel voor. Ook melden veel mensen dat ze zich erg vermoeid voelen en over weinig energie beschikken.
De typisch mannelijke of vrouwelijke kenmerken (secundaire geslachtskenmerken) worden minder. Bij mannen neemt de spiermassa en spierkracht af, net als de lichaamsbeharing. Sommige mannen krijgen last van borstvorming (gynaecomastie). De zaadballen worden kleiner. Bij vrouwen kan het schaamhaar en okselhaar uitvallen. De borsten en de huid worden slapper. Ook bij vrouwen is er sprake van spierkrachtverlies.
De geslachtshormonen hebben ook invloed op de sterkte van de botten. Door een tekort kan er botontkalking (osteoporose) ontstaan.
Door een tekort aan geslachtshormonen neemt het risico op hart- en vaatziekten toe. Waarom dit zo is, is nog niet helemaal duidelijk. Mogelijk hebben de geslachtshormonen invloed op het vetgehalte in het bloed.

Diagnose

De diagnose wordt gesteld met behulp van de GnRH-test. GnRH is het hormoon van de hypothalamus dat de hypofyse ertoe aanzet meer luteïniserend hormoon (LH) en follikel stimulerend hormoon (FSH) af te geven.

U krijgt het GnRH toegediend via een infuus. Zowel voor als na de test wordt er bloed afgenomen. Beoordeeld wordt of de hoeveelheid geslachtsklierstimulerende hormonen (LH en FSH) is toegenomen na het infuus.

Als de hoeveelheid hormonen niet is toegenomen, is er waarschijnlijk iets mis met de hypofyse.

Behandeling

De geslachtshormonen worden aangevuld met medicijnen. Als u een kinderwens heeft, is een uitgebreidere behandeling nodig. Ook de geslachtsklierstimulerende hormonen zelf moeten dan worden vervangen. Bij vrouwen regelen deze hormonen de aanmaak en de rijping van de eicellen en ook de eisprong. Bij mannen regelen ze de aanmaak van zaadcellen. U wordt doorverwezen naar een deskundige op het gebied van vruchtbaarheidsbehandelingen. Dit is een gynaecoloog in een IVF-centrum.

Meer informatie

Bij de Nederlandse Hypofyse Stichting kunt u een boekje over geslachtshormoondeficiëntie bestellen. Zie www.hypofyse.nl.
Als u problemen ervaart in uw seksleven kan een seksuologisch hulpverlener u bijstaan. Het adres van een seksuoloog bij u in de buurt vindt u via de website van de Nederlandse Wetenschappelijke Vereniging voor Seksuologie: www.nvvs.info.
Voor meer informatie over problemen met zwanger worden en onvruchtbaarheid kunt u terecht bij Stichting Freya (www.freya.nl). Dit is de vereniging voor mensen met vruchtbaarheidsproblemen.