Te veel groeihormoon

Acromegalie

Groeihormoon zorgt er onder andere voor dat kinderen langer worden: in de kinderjaren worden de botten er langer door. In de puberteit veroorzaken geslachtshormonen in combinatie met een toegenomen groeihormoon een groeispurt.

Daarnaast heeft dit hormoon nog andere taken. Het draagt bij aan de verbranding van vet, stimuleert de ontwikkeling van de spieren en versterkt de hartfunctie. Waarschijnlijk heeft het ook invloed op het geestelijk welbevinden.

Acromegalie begint meestal tussen het dertigste en vijftigste jaar. Omdat de klachten geleidelijk erger worden, kan het jaren duren voor ze worden opgemerkt.

“Voor de zestigste verjaardag van mijn tante maakten we een soort filmpje. We lieten foto’s die door de jaren heen van haar waren gemaakt, in elkaar overvloeien. Toen zagen we pas dat ze zo enorm was veranderd. Van een frêle meisje was ze veranderd in een grote, stevige vrouw. Nu werkt het bij de meeste vrouwen natuurlijk zo, er zijn maar weinig vrouwen van middelbare leeftijd die hetzelfde postuur hebben als toen ze achttien waren. Maar bij haar was het verschil echt opvallend.”

Oorzaak

• De oorzaak is meestal een hypofysetumor die groeihormoon aanmaakt.
• Bepaalde tumoren in de alvleesklier en de longen kunnen hormonen afgeven die de hypofyse aanzetten tot een verhoogde productie van groeihormoon. Deze tumoren zijn echter zeldzaam.

Klachten

• Lengtegroei is natuurlijk niet meer mogelijk bij volwassenen, maar alle bindweefsels kunnen wel in omvang toenemen. Dit toegenomen bindweefsel houdt ook meteen vocht vast. Handen en voeten bijvoorbeeld, worden langzaam groter en zien er opgezwollen uit. Na enige tijd blijken ringen, schoenen en handschoenen niet meer te passen.
• Ook het gezicht verandert: tong en onderkaak worden groter. Dit kan leiden tot problemen bij het eten en spreken. Het gezicht kan pijnlijk aanvoelen.
• Het strottenhoofd groeit, waardoor u een zwaardere stem krijgt.
• De huid wordt dikker.
• Het lichaamsgewicht neemt toe.
• Sommige mensen voelen tintelingen in handen en voeten: doordat alle weefsels groter worden, raken de zenuwen in de verdrukking. Dit heet ook wel het carpale tunnelsyndroom.
• Ook de botten worden dikker. Sommige mensen klagen over stijfheid en gewrichtspijnen door artrose – vooral in de knieën en de heupen. De vorm van uw romp kan veranderen als de ribben dikker worden.
• Groeihormoon heeft een stimulerende werking op de aanmaak van suiker uit de lever. Bij een overschot aan groeihormoon kan er diabetes (suikerziekte) ontstaan.
• Een hoge bloeddruk komt relatief vaak voor bij mensen met acromegalie. Dit komt omdat mensen met acromegalie meer vocht vasthouden. Hoe meer vocht in de bloedvaten, hoe hoger de druk op de bloedvatwanden. Omdat het hart ook groter wordt, wordt de kans op hart- en vaatziekten groter.

Diagnose

De arts kan grotendeels afgaan op de uiterlijke kenmerken. Daarnaast kan de tumor worden opgespoord met een MRI-scan van het hoofd.

Er wordt ook bloedonderzoek gedaan:

• Om een goede indruk te krijgen van de hoeveelheid groeihormoon dat wordt afgegeven door de hypofyse, wordt de hoeveelheid groeifactor IGF-I in het bloed bepaald. Dit is een stof die reageert op groeihormoon. Een hoge waarde wijst op veel groeihormoon. De test is betrouwbaar: de hoeveelheid in het bloed gedurende de dag is redelijk stabiel. Maar: een hoog gehalte is geen definitief ‘bewijs’ voor acromegalie, het komt ook voor bij diverse andere aandoeningen.
• Het meten van groeihormoon in het bloed is niet zo zinvol. Als er veel groeihormoon in het bloed aanwezig is, hoeft dit niet direct betekenis te hebben. De hoeveelheid groeihormoon kan namelijk van uur tot uur verschillen. De hypofyse geeft het hormoon niet continu af, maar in pieken. Direct na een piek is de hoeveelheid groeihormoon altijd hoog. Tussen de pieken kan het groeihormoon weer normale waarden bereiken, ook bij mensen met acromegalie.
• Hierna volgt een glucosetolerantietest (ook wel: groeihormoon suppressie test). U moet hiervoor een paar glazen met suikerwater drinken. De suiker (=glucose) komt in het bloed terecht en zou er normaal gesproken voor zorgen dat de hoeveelheid groeihormoon in het bloed omlaag gaat. Voor het drinken wordt er bloed bij u afgenomen, na het drinken gebeurt dit nog een paar keer. Als de hoeveelheid groeihormoon niet voldoende omlaag gaat, wijst dit op een verstoorde werking van de hypofyse.
• Vaak zijn er ook nog bloedtesten nodig om na te gaan of er een tekort aan andere hormonen is ontstaan. Of deze testen worden gedaan is mede afhankelijk van uw klachten.

Behandeling

Het is erg belangrijk dat acromegalie behandeld wordt. Mensen die zich niet laten behandelen, hebben een lagere levensverwachting (van ongeveer tien jaar).

De behandeling bestaat meestal uit een operatie of uit medicijnen – soms uit een combinatie. Beide methoden zorgen ervoor dat het gehalte aan groeihormoon terugkomt op een normaal niveau. Bestraling is soms nodig als aanvullende behandeling als de tumor ondanks andere behandelingen blijft groeien.

Als de behandeling aanslaat, verdwijnen de meeste klachten. Een uitzondering hierop zijn de veranderingen aan de botten en gewrichten, deze kunnen niet worden teruggedraaid.

Meer informatie

• De Nederlandse Hypofyse Stichting heeft een boekje over acromegalie. U kunt dit boekje bestellen via www.hypofyse.nl.
• Voor informatie over groeiremmende medicijnen kunt u terecht bij de Klub Lange Mensen (www.klublangemensen.nl).