Gedachten

'Irrationele gedachten'

Hier worden ‘irrationele gedachten’ over rugpijn beschreven. Hiermee worden gedachten bedoeld die niet kloppen met de feiten. Het zijn niet-helpende gedachten: gedachten die u alleen maar in de weg staan, die het u moeilijker maken. Zulke gedachten zijn vaak een reden dat rugpijnklachten steeds terugkomen of heel lang blijven bestaan. Dit kan omdat gedachten niet op zichzelf staan: ze beïnvloeden uw gedrag, dus hoe u met uw rugklachten omgaat.

Er is immers een samenhang tussen wat u denkt, voelt en doet. Bijvoorbeeld: u denkt dat u niet goed bent in dansen (gedachte), daarom voelt u zich onbeholpen op de dansvloer (gevoel) en dus gaat u zo snel mogelijk weer langs de kant zitten (gedrag). Het doet er niet toe of u inderdaad niet kunt dansen. Misschien kunt u heel goed dansen, maar zolang u dénkt dat u geen goede danser bent, zult u zich onbeholpen voelen en liever aan de kant blijven zitten.

Bij rugpijn kunnen ‘irrationele gedachten’ een grote rol spelen

Ook bij rugpijn is er deze samenhang tussen wat u denkt, voelt en doet. Hieronder wordt dit uitgelegd aan de hand van drie voorbeelden. De volgende drie gedachten komen veel voor bij mensen met rugpijn. Het zijn irrationele gedachten: ze kloppen niet met de feiten.

• Als ik ga sporten, wordt mijn rugpijn erger...
• Vrienden vinden me een spelbreker omdat ik door mijn rugpijn wel eens een uitje moet laten schieten...
• Ik kan pas weer werken als mijn rugklachten over zijn...

Deze gedachten staan niet op zichzelf, ze leiden tot gevoelens:

• Ik ben bang om te gaan sporten, omdat de inspanning mijn rugpijn erger kan maken... (angst)
• Ik voel me erg schuldig als ik weer eens een uitje af moet zeggen... (schuldgevoel)
• Ik voel me niet serieus genomen door de bedrijfsarts, die zegt dat ik weer kan gaan werken, ook al heb ik nog pijn... (onbegrip)

En deze gevoelens leiden tot een bepaald gedrag.

• U sport al heel lang niet meer......
• U zegt liever meteen dat u niet mee uitgaat...
• U gaat niet meer naar de bedrijfsarts, want die luistert niet naar u...

In alle voorbeelden zijn de gevolgen negatief:

• U gaat nooit meer sporten...
• U gaat nooit meer uit...
• U heeft een conflict met de bedrijfsarts...

Irrationele gedachten tegengaan

Omdat ‘irrationele gedachten’ een negatieve invloed hebben, kan het heel nuttig zijn om ze op een bewuste manier tegen te gaan. Dat betekent: irrationele gedachten opsporen, onderzoeken en vervangen door rationele gedachten.

Irrationele gedachten opsporen

Hiermee wordt bedoeld dat u nagaat welke gedachten over uw rugpijn u eigenlijk heeft. Als u eenmaal begint na te denken over dit soort gedachten, zult u merken dat u snel een hele rij heeft. U kunt ook gebruik maken van de volgende vragen:

• Ervaart u uw rugklachten als bedreigend? Waarom?
• Laat u door uw rugklachten wel eens uw hobby of een andere liefhebberij achterwege? Wat is dan precies de reden?
• Verzuimt u vanwege uw rugklachten wel eens van uw werk? Waarom doet u dit?
• Als u pijn voelt, neemt u dan gas terug? Waarom eigenlijk?
• Als u iets onderneemt, maakt u zich dan wel eens zorgen dat uw rug het niet kan hebben? Waar maakt u zich dan precies zorgen over?

Irrationele gedachten onderzoeken

Na een tijdje zult u een hele rij met gedachten over uw rugpijn hebben verzameld. De volgende stap is om deze gedachten te onderzoeken. Het is handig om uit dit rijtje drie gedachten te kiezen die u regelmatig heeft. Ga dan voor elke gedachte na of deze echt waar is. Klopt uw gedachte met de feiten? Kunt u hier informatie vinden die uw gedachte ondersteunt of juist tegenspreekt? Hoe kijken uw partner en uw huisarts ertegenaan? Vraag eens aan een goede vriend of vriendin hoe zij erover denken. Bel eventueel uw huisarts op en vraag wat zij of hij ervan vindt.

Met andere woorden: doe echt uw best om de zaak van de andere kant te bekijken, om na te gaan of u niet anders over een bepaald onderwerp kunt denken, en of dat eigenlijk niet realistischer is. Om u op het spoor te zetten is het goed om nog een keer naar de drie voorbeelden te kijken:

• U gaat niet sporten omdat u dénkt dat sporten uw rugpijn erger maakt. Maar: sporten is vaak juist heel goed...
• U gaat niet meer uit omdat u dénkt dat uw vrienden u een spelbreker vinden als u af moet haken... Maar: heeft u uw vrienden wel eens gevraagd of ze u een spelbreker vinden?...
• U gaat niet meer naar de bedrijfsarts omdat u dénkt dat u niet serieus wordt genomen. Maar: de bedrijfsarts heeft gelijk dat werkhervatting beter is, u wordt juist wél serieus genomen...

“Mijn man heeft me erg geholpen. Elke keer als ik iets over mijn rugpijn zei, zei hij: schrijf dat nou eens op... Na een paar weken had ik drie bladzijden volgeschreven. Dat heb ik hem een keer voorgelezen en toen hebben we er samen een keer over gepraat. Hij stelde me allerlei vragen. Weet je dat zeker? Heb je dat wel eens aan de huisarts gevraagd? Waar merk je dat eigenlijk aan? Het kwam er op neer dat ik over een heleboel dingen echt opnieuw moest gaan nadenken. Want het gekke is, dat doe je na een tijdje niet meer: nadenken. Denken is toch een soort gewoonte, je staat lang niet altijd stil bij wat je denkt. En na een tijdje blijkt dan dat een heleboel gedachten simpelweg niet kloppen...”

Irrationele gedachten vervangen door rationele gedachten

De derde en laatste stap is om de ‘irrationele’ gedachte te vervangen door een ‘rationele’ gedachte. Een goede leidraad is dat rationele gedachten helpende gedachten zijn: gedachten die iets mogelijk maken in plaats van onmogelijk. Sporten is heel goed, dus ga lekker zwemmen... Uitgaan is hartstikke leuk, dus ga lekker naar de film... Werken is belangrijk, dus ga maar lekker werken... En in al die gevallen geldt: over uw rug hoeft u zich geen zorgen te maken, die kan het echt wel hebben. In het begin zult u waarschijnlijk moeite hebben om op deze manier over uw eigen gedachten na te denken. Maar na een tijdje zult u merken dat het inderdaad mogelijk is om heel anders tegen allerlei dingen aan te gaan kijken. En dan zult u ook merken dat dat een hele opluchting kan zijn.

Als u er niet uitkomt: vraag hulp

Sommige mensen vinden het moeilijk hun eigen gedachten op deze manier te onderzoeken. Ze komen er echt niet uit en blijven bijvoorbeeld erg bang dat ze hun rug beschadigen. In zo’n geval kan het helpen om een paar gesprekken te voeren met een psycholoog of met de fysiotherapeut, ergotherapeut of manueel therapeut. Deze hulpverleners hebben veel ervaring en beschikken over allerlei technieken om ‘irrationele gedachten’ op te sporen, te controleren en te vervangen door een correcte gedachte. U hoeft hierbij niet te denken aan ‘moeilijke’ gesprekken, ‘wroeten in de ziel’ enzovoort. Het gaat juist om een nuchtere, praktische aanpak.

“Ik dacht eerst: ik zal wel over mijn jeugd moeten vertellen en zo, wat er vroeger allemaal is gebeurd. Maar dat was niet zo. Ik moest eerst een dagboek bijhouden en daarover heb ik gesprekken gevoerd. Waarom denk je dit, waarom denk je dat? Is dat wel zo? Hoe weet je dat eigenlijk? Zou je het niet anders kunnen zien?... Waar het op neer kwam was dat ik over een heleboel dingen opnieuw moest gaan nadenken. Echt nadenken. Of zoals de psycholoog zei: m’n grijze cellen gebruiken...”