Een negatieve spiraal

Bij chronische pijn kan een negatieve spiraal ontstaan. Pijn is dan nog steeds een klacht, maar er komen steeds meer problemen bij.

Hoe kan een negatieve spiraal ontstaan

Al in de eerste, niet-chronische fase van uw pijnklachten, kunnen er zaken gaan spelen die de kans op een chronisch verloop groter maken. Het kan bijvoorbeeld zijn dat uw pijnklachten heftig blijven, ondanks een behandeling, zodat u er bij allerlei dagelijkse activiteiten veel hinder van heeft. U reageert daar waarschijnlijk op door uw activiteiten te verminderen. Een begrijpelijke stap: u doet immers wat u kunt om de pijn te verminderen.

Korte termijn: winst...

Laten we zeggen dat u tijdelijk stopt met sporten. Alweer: het is een begrijpelijke stap die u neemt om de pijn te verminderen. En op korte termijn lijkt het ook te werken. Door niet meer te sporten, belast u uw rug minder, en heeft u minder pijn.

Lange termijn: verlies...

Maar tegelijk gebeurt er nog iets anders. Omdat u niet meer sport, neemt uw fitheid af. Uw spieren worden minder soepel. Bovendien mist u een belangrijk middel om stress tegen te gaan en neemt uw stressniveau toe. En wie weet komt u een paar kilo aan. Al deze zaken vormen een extra belasting voor uw lichaam en maken de pijn dus juist erger. Na een tijdje niet te hebben gesport, zult u daarom merken dat de klachten weer toenemen, ook al sport u nog steeds niet.

U heeft dus op korte termijn winst geboekt (minder pijn), maar op lange termijn verlies (niet alleen opnieuw of zelfs meer pijn, maar ook verlies van fitheid, meer stress, en misschien een paar kilo overgewicht).

Hetzelfde zien we bij andere maatregelen die op korte termijn lijken te helpen tegen de rugklachten: afzien van uitjes, in het huishouden wat meer aan anderen overlaten, een hobby laten schieten, minder of helemaal niet meer werken... Op langere termijn bezorgen ze u steevast verlies: meer tijd om te piekeren, meer stress, minder plezier... En omdat al deze zaken u juist gevoeliger maken voor pijnklachten, zal de pijn waarschijnlijk erger worden.

Negatieve spiraal

Het is nu beter te begrijpen waarom sommige mensen met chronische pijn in een negatieve spiraal terecht komen. Dit geldt voor alle mensen met chronische pijn, niet alleen voor degenen met rugpijn. Pijnvermijding leidt tot een afname van activiteiten. Met een afname van activiteiten neemt het risico van een chronisch verloop toe. Er kan onbedoeld een stapeling van problemen ontstaan: (weer) meer pijn, afname van fitheid, toename van stress. Daarbij komt dan nog eens dat het leven er niet leuker op wordt. Allerlei zaken die belangrijk voor u zijn, moet u laten liggen.

Risicofactoren

Lagere pijndrempel

Het is goed mogelijk dat u daadwerkelijk gevoeliger wordt voor pijn als de pijn lang aanhoudt. Dit verschijnsel heet 'sensitisatie' of 'central sensitization disturbance', een veelvoorkomend mechanisme bij mensen met chronische pijnklachten.

Hierboven legden we al uit dat pijnprikkels via de zenuwen en het ruggenmerg naar de hersenen worden vervoerd, die ervoor zorgen dat u pijn voelt. In de hersenen worden de pijnprikkels verwerkt. Daarbij worden ze verbonden met eerdere ervaringen. Als de hersenen 'weten' dat een bepaalde beweging erg pijnlijk kan zijn, zullen ze extra alert zijn als u die beweging opnieuw maakt. Artsen zeggen wel dat het alarmsysteem van de hersenen op dat moment alerter is dan normaal: ze merken alles op, ook een klein pijntje dat normaal gesproken genegeerd zou worden. De pijnprikkels worden als het ware versterkt omdat de hersenen er speciale aandacht aan besteden.

Dit verschijnsel kan op den duur leiden tot sensitisatie. Dit wil zeggen dat mensen steeds gevoeliger worden voor een pijnprikkel: hun pijndrempel gaat omlaag. Dat betekent dat ze ook eerder hun grens bereiken en van een activiteit afzien vanwege de pijn.

Onzekerheid, angst en onmacht

Bij sensitisatie spelen gevoelens van onzekerheid, angst en onmacht een belangrijke rol. Ze zorgen ervoor dat de hersenen de aandacht snel en voluit op elk pijnsignaal richten, zeker als het om de rug gaat: daar is het tenslotte begonnen. Het laat zich goed voorstellen dat mensen bij wie rugklachten een chronisch verloop hebben, veel last hebben van juist dit soort gevoelens. Waarom heb ik nog steeds pijn? Is er echt geen ernstige beschadiging of heeft de arts toch iets over het hoofd gezien? En is er dan echt niets dat ik tegen de pijn kan doen?

Het is duidelijk dat dit proces van sensitisatie bij kan dragen aan een negatieve spiraal, omdat de pijn inderdaad een steeds groter deel van het leven inneemt.