Rode vlaggen

Rode vlaggen: is er mogelijk sprake van schade?

De eerste taak van de huisarts is om na te gaan of uw rugklachten misschien te maken hebben met een beschadiging of afwijking. Soms is dat het geval. De huisarts let op bepaalde klachten en signalen die ‘rode vlaggen' worden genoemd. Deze wijzen mogelijk op een bijzondere oorzaak. Let wel: een rode vlag betekent niet dat er zo'n oorzaak is. Een rode vlag betekent alleen dat de huisarts zal nagaan of er een bijzondere oorzaak is. Soms wordt u hiervoor doorverwezen naar een andere hulpverlener.

Welke rode vlaggen zijn er?

Er zijn verschillende rode vlaggen, hieronder noemen we enkele voorbeelden.

• U vertoont tekenen van het cauda equina syndroom: verlammingen en gevoelsstoornissen in een of beide benen, niet kunnen plassen (of juist urineverlies), ongevoeligheid van de huid van het kruis (het ‘zadel- of rijbroekgebied'). Bij het cauda equina syndroom wordt een groot aantal zenuwen in de rug bekneld. Als u deze klachten heeft moet u meteen contact opnemen met de huisarts. 
• U heeft uitstraling in één of beide benen.
• U heeft spierkracht- of gevoelsverlies in één of beide benen.
• U heeft rugpijn na een ernstig ongeluk.
• U verliest snel gewicht (meer dan 5 kilo in 3 maanden) terwijl u geen dieet of iets dergelijks volgt.
• U heeft kanker gehad.
• U heeft koorts zonder dat u griep of een andere infectie heeft.
• U bent ouder dan 55 en u heeft voor het eerst rugpijn.
• U bent jonger dan twintig.
• U heeft 's nachts hevige en onophoudelijke rugpijn.
• U gebruikt langdurig corticosteroïden (medicijnen die bijvoorbeeld bij huidaandoeningen worden gebruikt).

Hoe meer rode vlaggen er zijn, hoe waarschijnlijker het is dat de rugpijn een bijzondere oorzaak heeft. De samenhang tussen de verschillende klachten wijst dan vaak al in een bepaalde richting.

Hoe verloopt het onderzoek van de huisarts?

Het onderzoek van de huisarts bestaat uit vragen (de anamnese) en eventueel een lichamelijk onderzoek. De vragen gaan over de plaats van de pijn, eventuele uitstraling, het begin van de pijn, de duur, of u er veel last van heeft, of u naast de rugpijn nog andere klachten heeft enzovoort. Uw antwoorden geven de huisarts al een goede aanwijzing voor de diagnose.

Bij het lichamelijk onderzoek kijkt de huisarts naar hoe u staat, de precieze plaats van de pijn en het effect op de pijn van bepaalde bewegingen. Ook doet hij verschillende proeven, bijvoorbeeld de zogenaamde proef van Lasègue, waarbij u op uw rug ligt en de arts uw been optilt. Deze proef kan een aanwijzing voor een hernia opleveren.

Röntgenfoto's en dergelijke hebben geen zin

De vragen en het lichamelijk onderzoek geven vrijwel altijd een duidelijke diagnose. Veel mensen verwachten dat er meer onderzoeken nodig zijn, zoals een röntgenfoto of een MRI-onderzoek, maar deze hebben meestal geen zin. Bij deze onderzoeken worden beelden van de rug gemaakt. Het blijkt dat op deze beelden bij heel veel mensen afwijkingen aan de rug te zien zijn: zaken die net even anders zijn dan normaal. Toch hebben de meeste mensen met deze ‘afwijkingen' geen klachten. Het omgekeerde kan ook: mensen met ernstige rugklachten waarbij géén afwijkingen op de röntgenfoto of de scan te zien zijn. Er is dus meestal geen verband tussen de ‘afwijkingen' die op de beelden te zien zijn en het al dan niet hebben van rugklachten. Als uit de vragen en het lichamelijk onderzoek blijkt dat er geen afwijkingen of rode vlaggen zijn, hebben deze onderzoeken dus ook geen zin.

Onderzoekers en deskundigen zijn het erover eens dat ‘beeldvormend onderzoek' (röntgenfoto's en dergelijke) bij acute aspecifieke lage rugpijn niet nodig is. Foto's helpen niet om een diagnose te stellen. Alleen in bijzondere gevallen, zoals bij verdenking op een fractuur of wervelinzakking (bij de ‘rode vlaggen'), zal een arts beelden willen zien.

Soms wordt u voor nader onderzoek doorverwezen

Sommige oorzaken van rugpijn vragen om een speciale behandeling of onderzoek. Bij twijfel zal de huisarts geen risico nemen: als hij of zij niet zeker is van de diagnose, wordt u doorgestuurd naar een medisch specialist. Deze kan andere onderzoeken laten doen en heeft een grotere kennis van minder vaak voorkomende problemen.

Overigens: als u doorgestuurd wordt, wil dit nog steeds niet zeggen dat er iets ernstigs met u aan de hand is. Het betekent alleen dat de huisarts niet zeker is wat er aan de hand is en graag het oordeel van de medisch specialist hoort. Vaak gaat het erom bepaalde zaken uit te sluiten.

"Toen ik werd doorverwezen naar de neuroloog dacht ik meteen aan iets ernstigs, een verlamming of zo. Waarom werd ik anders doorverwezen?... Maar het bleek mee te vallen. De huisarts dacht aan een hernia op een bijzondere plek, hoog in de rug. Dat komt niet zoveel voor, dus hij wilde dat checken bij de neuroloog..."