ADHD

Drie hoofdkenmerken

De korte definitie van ADHD is dat mensen met ADHD snel afleidbaar en/of erg druk en onnadenkend zijn. Er zijn dus drie kenmerken. Omdat deze kenmerken niet altijd in dezelfde mate aanwezig zijn, zijn er 'typen' ADHD:

• ADHD met vooral aandachtsproblemen wordt vaak ADD genoemd (10 – 15%)
• ADHD met vooral druk/impulsief gedrag (vrij zelden)
• ADHD met de combinatie van alle kenmerken (85%)

Om de diagnose ADHD te stellen, moet dus sprake zijn van aandachtstekort en/of hyperactiviteit/impulsiviteit. We bespreken deze kenmerken hieronder. Let op: omdat ADHD begint in de kindertijd, gaat het in de definitie vooral over kinderen. De meeste kenmerken zijn echter ook bij volwassenen herkenbaar.

Aandachtstekort

Om van aandachtstekort te spreken moeten bij kinderen minstens zes van de volgende negen symptomen aanwezig zijn, bij volwassenen is dat vijf. Ze moeten al minstens een halfjaar aanwezig zijn, in een mate die niet past bij de leeftijd en het verstandelijk niveau van het kind. Voor volwassenen is door hulpverleners afgesproken dat vier tot vijf van deze negen aanwezig moeten zijn, omdat anders bij een aantal mensen die wel ADHD hebben, de diagnose wordt gemist. Dat hangt samen met het verminderen van de symptomen bij het ouder worden. Bij volwassenen moeten de klachten levenslang bestaan hebben, nog steeds aanwezig zijn en hinder veroorzaken.

• Let vaak niet goed op details en maakt slordigheidsfouten in schoolwerk of bij andere activiteiten.
• Heeft vaak moeite de aandacht bij een taak of spel te houden.
• Lijkt vaak niet te luisteren wanneer iemand het woord tot hem of haar richt.
• Heeft vaak moeite om instructies te volgen en maakt schoolwerk, taken of verplichtingen op het werk niet af, terwijl de instructies goed zijn begrepen en het kind van goede wil is.
• Heeft vaak moeite om taken en activiteiten te organiseren.
• Gaat vaak taken uit de weg die een langdurige mentale inspanning vereisen, zoals school- en huiswerk. Het kind heeft een hekel aan dit soort taken en toont tegenzin om ermee te beginnen.
• Raakt vaak dingen kwijt die nodig zijn voor taken of bezigheden (speelgoed, schoolopgaven, pennen en potloden, boeken...).
• Wordt vaak gemakkelijk afgeleid door uitwendige prikkels, dus door zaken die om hem of haar heen gebeuren.
• Is vaak vergeetachtig bij dagelijkse bezigheden.

Hyperactiviteit/impulsiviteit

Om van hyperactiviteit/impulsiviteit te spreken moeten bij kinderen minstens zes van de volgende symptomen aanwezig zijn, bij volwassenen is dat vijf. Ze moeten al minstens een halfjaar aanwezig zijn, in een mate die niet past bij de leeftijd en het verstandelijk niveau van het kind. Bij volwassenen moeten de klachten levenslang bestaan hebben, nog steeds aanwezig zijn en hinder veroorzaken.

• Beweegt vaak onrustig de handen of voeten of wiebelt op de stoel.
• Staat op van zijn plaats in de klas of in andere situaties waar wordt verwacht dat iemand blijft zitten.
• Rent rond in situaties waarin dit ongepast is of klimt overal in. Bij adolescenten en volwassenen blijft dit vaak beperkt tot een innerlijk gevoel van rusteloosheid.
• Kan moeilijk rustig spelen of zich bezig houden met ontspannende activiteiten.
• Is vaak in de weer of draaft maar door.
• Praat vaak aan een stuk door.
• Geeft al een antwoord voordat de vraag in z'n geheel is gesteld.
• Verstoort vaak de bezigheden van anderen of dringt zich op.
• Heeft vaak moeite om de beurt af te wachten.

Overige kenmerken

• Om de diagnose ADHD te mogen stellen, moet nog aan een aantal andere voorwaarden zijn voldaan. Hoewel de diagnose ADHD pas vanaf de middelbare schoolleeftijd met zekerheid kan worden gesteld, moeten al voor die tijd signalen van ADHD aanwezig zijn geweest.
• De symptomen leiden tot problemen. Dat moet het geval zijn in minstens twee soorten situaties, bijvoorbeeld thuis en op school of thuis en op het werk.
• Het moet bovendien zo zijn dat iemand als gevolg van de symptomen duidelijk minder goed functioneert, op sociaal vlak, bij de schoolprestaties of op het werk.
• Ten slotte mag het niet zo zijn dat de symptomen beter passen bij een andere psychiatrische aandoening.

Ernst van ADHD

De symptomen van ADHD kunnen toe- of afnemen in aantal en in ernst. De DSM heeft daarom een indeling voorgesteld voor de actuele ernst van ADHD

• Licht. Er zijn niet of nauwelijks meer symptomen aanwezig dan nodig om de diagnose te stellen. Deze leiden slechts tot lichte beperkingen op sociaal gebied en op school of werk.
• Matig. Er zijn symptomen en beperkingen aanwezig in een mate tussen licht en ernstig
• Ernstig. Er zijn veel meer symptomen aanwezig dan nodig voor diagnose of er zijn enkele heel ernstige symptomen aanwezig. Er zijn door de symptomen duidelijke beperkingen op sociaal gebied en op school of werk.