Kenmerken

Hoofdpijn kan chronisch worden

De medicijnen die bij hoofdpijn worden gebruikt, kunnen een onbedoeld effect hebben: ze kunnen ertoe leiden dat u vaker hoofdpijn krijgt! Dit gebeurt als u te vaak medicijnen gebruikt. Overmatig gebruik van medicijnen is in veel gevallen de reden dat hoofdpijn chronisch wordt: terwijl u vroeger zo nu en dan hoofdpijn had, heeft u nu heel regelmatig hoofdpijn, misschien zelfs dagelijks.

Het vervelende van deze vorm van hoofdpijn is, dat hij langzaamaan kan ontstaan (‘sluipend’). Heel geleidelijk rekt u het voorschrift van de arts een beetje op en neemt u steeds vaker een pijnstiller. Hierdoor krijgt u vaker hoofdpijn, zodat u nog vaker medicijnen gaat gebruiken. Op een gegeven moment merkt u dat het middel niet of nog maar heel kort werkt. En zo ontstaat een negatieve spiraal: vaker hoofdpijn, vaker medicijnen, nog vaker hoofdpijn enzovoort. Deze vorm van hoofdpijn wordt daarom ook wel medicatieovergebruikshoofdpijn genoemd.

Om welke medicijnen gaat het?

Het risico van medicatieafhankelijke hoofdpijn bestaat bij het gebruik van pijnstillers (paracetamol en NSAID’s), ergotamine en triptanen.

De diagnose

Omdat medicatieafhankelijke hoofdpijn sluipend ontstaat, duurt het vaak lang voordat ontdekt wordt dat het juist de medicijnen zijn die de hoofdpijn veroorzaken.

Er is sprake van medicatieafhankelijke hoofdpijn als iemand chronische hoofdpijnklachten heeft waarin geen patroon herkend kan worden en wanneer de hoofdpijn gedurende vijftien of meer dagen per maand aanwezig is, terwijl de volgende middelen worden gebruikt:

• paracetamol of NSAID’s (op 15 of meer dagen per maand)
• ergotamine (op 1 of meer dagen per week)
• triptanen (op 10 of meer dagen per maand)
• triptanen in combinatie met paracetamol, een NSAID of ergotamine (op 10 of meer dagen per maand)

De diagnose medicatieafhankelijke hoofdpijn wordt definitief gesteld als u gestopt bent met uw medicatie tegen hoofdpijn en uw hoofdpijn daardoor verdwijnt.

Wanneer loopt u het grootste risico?

Medicijnen

Het gaat niet in de eerste plaats om de hoeveelheid van een medicijn (de dosis) die u gebruikt. Belangrijker is hoe vaak u een medicijn gebruikt.

• Het is aan te raden niet vaker dan twee tot drie dagen per week pijnstillers of NSAID's te gebruiken. Bij pijnstillers gaat het vaak om ‘onschuldige’ middelen, die u zonder recept kunt kopen. Een veel gebruikt middel als paracetamol is hier een voorbeeld van. 
• Ergotamine mag niet vaker dan op één dag per week worden gebruikt. Vaak wordt ergotamine gebruikt in combinatie met cafeïne, waardoor het risico nog groter wordt (zie hieronder). 
• Het is aan te raden minder dan tien dagen per maand triptanen te gebruiken. Het risico dat u medicatieafhankelijke hoofdpijn krijgt door triptanen is kleiner dan bij de andere middelen.

Cafeïne

U loopt een groter risico om medicatieafhankelijke hoofdpijn te krijgen als u naast medicijnen veel cafeïnehoudende producten gebruikt. Cafeïne is vaak een bestanddeel van de medicijnen tegen hoofdpijn, maar komt ook voor in koffie, thee, ijsthee, cola, instantsoep (Cup-a-Soup) en sommige energiedranken. Te veel cafeïne in uw lichaam vergroot het risico op chronische hoofdpijnklachten. Op de verpakking zult u vaak lezen dat uw medicijnen tegen hoofdpijn coffeïne bevatten. Dit is hetzelfde middel als cafeïne. Verwart u deze stof echter niet met codeïne.

Als u geen medicijnen gebruikt, maar wel veel andere cafeïnehoudende producten (koffie, thee, ijsthee, sommige energiedranken, cola en chocolade) kunt u ook chronische hoofdpijnklachten ontwikkelen. Deze hoofdpijnvorm wordt door artsen vaak onder één noemer gebracht met medicatieafhankelijke hoofdpijn. Samen worden ze daarom ook wel eens ‘middelengeïnduceerde hoofdpijn’ genoemd: de hoofdpijn wordt veroorzaakt door cafeïnehoudende middelen. 

Hoe veel cafeïne precies ongezond is, is moeilijk te zeggen. De één is gevoeliger voor cafeïne dan de ander. De hoeveelheid cafeïne verschilt daarnaast per product. In een kopje gewone koffie zit ongeveer 75 mg cafeïne, in een kopje thee zit 30 tot 40 mg cafeïne en in een glas cola zit 40 mg cafeïne. Wanneer u niet meer dan 400 mg cafeïne per dag gebruikt, zult u niet in de problemen komen. Dat betekent dat u dagelijks maximaal vijf kopjes koffie kunt drinken. Wanneer u echter medicijnen gebruikt die cafeïne bevatten, is het aan te raden uw gebruik van andere cafeïnehoudende producten zo veel mogelijk te beperken. Meer informatie over het gebruik van cafeïne vindt u op de website van het Voedingscentrum: www.voedingscentrum.nl.

Bijkomende klachten

De kans dat het om medicatieafhankelijke hoofdpijn gaat is groter als er bijkomende klachten zijn. Overleg daarom met uw arts als u naast de hoofdpijn nog andere klachten heeft:

• somberheid
• slecht slapen
• vermoeidheid
• snel geïrriteerd zijn
• concentratieproblemen
• vergeetachtigheid
• verstopping of juist diarree

Deze klachten kunnen een gevolg zijn van de steeds maar zeurende hoofdpijn, waardoor u langzaam maar zeker uitgeput raakt. De klachten kunnen ook een bijwerking zijn van de medicijnen die u tegen de hoofdpijn gebruikt (vaak worden voor deze klachten ook weer andere medicijnen genomen).

Medicatieafhankelijke hoofdpijn komt veel voor!

Heel veel mensen hebben ernstige hoofdpijn omdat ze te vaak medicijnen gebruiken. Naar schatting gaat het in Nederland en België om een half miljoen mensen. Mogelijk ligt dit aantal nog hoger: omdat veel mensen medicijnen kopen bij een drogist of supermarkt (dus zonder recept), zijn zij bij artsen en apothekers niet bekend als hoofdpijnpatiënt. Precieze cijfers over medicatieafhankelijke hoofdpijn zijn niet bekend.