Te weinig antidiuretisch hormoon

Diabetes insipidus

Het antidiuretisch hormoon (ADH) stimuleert de nieren om water vast te houden en niet te veel uit te plassen. Een tekort aan ADH leidt tot diabetes insipidus. Bij deze aandoening raakt de waterhuishouding verstoord: de nieren kunnen niet goed vocht vasthouden.

Let op: diabetes insipidus heeft niets te maken met ‘gewone’ diabetes (diabetes mellitus, ook wel: suikerziekte). Het betekent dat u vaak en veel plast, soms wel tien liter per dag. Het gevolg is een chronische dorst en kans op uitdroging.

Oorzaak

De oorzaak van diabetes insipidus kan ook in de nieren zelf liggen. Dit wordt nefrogene diabetes insipidus genoemd. De meest voorkomende oorzaak is echter een afwijking in de hypofyse. Er is dan sprake van centrale diabetes insipidus.

Soms raakt de afgifte van ADH tijdelijk verstoord na een operatieve verwijdering van een hypofysetumor. In het ziekenhuis wordt daarom in de gaten gehouden hoeveel u drinkt en plast. In deze situatie gaat diabetes insipidus vaak vanzelf weer over.

Klachten

• Mensen met diabetes insipidus hebben steeds dorst – hoeveel ze ook drinken.
• Daarbij moeten mensen met diabetes insipidus vaak plassen. Omdat er ook ’s nachts aandrang is, en mensen dus hun bed uit moeten om te plassen, kan dit leiden tot ernstige vermoeidheid.
• Omdat het lichaam zoveel vocht verliest, bestaat de kans op uitdroging.

"Mijn dochtertje dronk vroeger vaak het waterbakje van de hond leeg. In het begin moest ik daar wel een beetje om lachen. Ik probeerde haar uit te leggen dat het water voor de hond was, en dat het heel vies was om uit zijn bakje te drinken. Toen ze ermee door ging, en ik haar zelfs een keer uit de bloemenvaas zag drinken, begon het me pas te dagen dat ze echt een enorme dorst moest hebben. Op de patiëntenvereniging raakte ik laatst aan de praat met een vrouw die ook diabetes insipidus heeft. Zij vertelde dat de dorst zo enorm is dat je hem niet kan weerstaan, je hebt er alles voor over om aan water te komen. Zelf had ze als kind uit waterplassen op straat gedronken, en ze was ook wel eens onder een regenpijp gaan liggen."

Hoe ernstig de klachten zijn is afhankelijk van de mate van uitval: er kan sprake zijn van een totale of een gedeeltelijke uitval. Bij mensen met een gedeeltelijke uitval is behandeling niet altijd nodig: als zij voldoende drinken hebben zij nauwelijks problemen. Toch blijft dan ook het gevaar van uitdroging op de loer liggen. In bepaalde situaties kan het misgaan, bijvoorbeeld bij regelmatig bezoek aan de sauna, bij het gebruik van plaspillen bij hoge bloeddruk of bij het bezoek aan zeer warme landen (safari, woestijntocht).

“Het waren hoeveelheden, dat geloof je niet. Van mijn huisarts moest ik een keer een dagje bijhouden hoeveel het was, nou, ik kwam op 16 liter. En het is onpraktisch, hè. Altijd en overal moest ik plassen. Als ik bij mij thuis de straat uitfietste, moest ik alweer. Ik kende alle toiletten in de stad. Ik wist dan: o, in die straat is een McDonald’s, daar kan ik zo naar binnenlopen, daar is een V&D, daar kan ik ook terecht…”

Diagnose

De diagnose diabetes insipidus wordt gesteld met de zogenaamde dorstproef. Voor onderzoek wordt u een dag opgenomen in het ziekenhuis. U mag een aantal uren – meestal 6 tot 8 uur – niet drinken. Uw urine wordt opgevangen: gecontroleerd wordt of de hoeveelheid urine afneemt. Ook wordt de hoeveelheid zouten bepaald in het laboratorium. Bij mensen met diabetes insipidus zal de hoeveelheid urine meestal niet afnemen.

Vervolgens gaat de arts na of de oorzaak in de nieren zelf of in de hypofyse ligt. Hiervoor krijgt u ADH ingespoten. Als de oorzaak in de nieren ligt, gaat u niet minder plassen: de nieren reageren niet op het ADH. Als de oorzaak in de hypofyse ligt, reageren de nieren wel en gaat u minder plassen.

Behandeling

Diabetes insipidus wordt behandeld met medicijnen, waaronder synthetische ADH in de vorm van een neusspray of pil. Onder invloed van deze medicijnen houden de nieren beter vocht vast. De klachten verdwijnen.

Meer informatie

Bij de Nederlandse Hypofyse Stichting kunt u een boekje over diabetes insipidus bestellen. Zie www.hypofyse.nl.