Operatie via de neusbijholte

Hypofyse: achter de neusbijholte

Omdat de hypofyse direct achter één van de neusbijholtes (het sfenoïd) ligt, is het mogelijk de tumor te verwijderen via die neusbijholte. Deze operatie wordt ook wel een transsfenoïdale operatie genoemd. De operatie kan op twee manieren worden uitgevoerd:

• Met behulp van een kijkbuis met hierop een videocamera: dit is een kijkoperatie (endoscopische operatie)
• Met behulp van een operatiemicroscoop

Beide operaties gaan via de neus. Inmiddels is de endoscopische manier (kijkoperatie) de meest gebruikte en ook de meest geadviseerde manier. Deze operatie geeft de neurochirurg een beter beeld en, belangrijker nog, na de operatie heeft de patiënt minder klachten van de neus.

Na de operatie wordt de tumor onderzocht. Dit gebeurt in een laboratorium, door de patholoog. De patholoog controleert onder meer of de tumor inderdaad goedaardig is en of er sprake is van hormoonproducerende cellen. De uitslag van dit onderzoek krijgt u te horen als u voor controle terugkomt bij de neurochirurg of endocrinoloog.

Kijkoperatie met de endoscoop (kijkbuis)

Voor de operatie wordt u onder volledige narcose gebracht. Een neurochirurg voert de operatie uit. In sommige ziekenhuizen is er – indien nodig – ook een kno-arts bij de operatie aanwezig: dit is een arts die zich heeft gespecialiseerd in aandoeningen aan keel, neus en oren.

Om bij de hypofyse te kunnen komen verwijdert de neurochirurg via het neusgat het achterste deel van het tussenschot in de neus. Dit geeft verder geen klachten. Daarna maakt de chirurg een gaatje in het Turkse zadel (het bot waarin de hypofyse ligt, de sella turcica) en het harde hersenvlies. Het hersenvlies groeit na de operatie vanzelf weer dicht.

De neurochirurg brengt via het ene neusgat een endoscoop in. Dit is een kijkbuis: een smalle buis met in de kop een camera en een lampje. De chirurg ziet de sterk vergrootte beelden van de camera op een beeldscherm. Zo kan hij of zij de hypofyse en de tumor goed bekijken.

Via het andere neusgat kan de chirurg de tumor nu verwijderen. De tumor is vaak zacht en kan met zuigbuisjes, tangetjes en lepeltjes weggehaald worden. De operatie duurt twee tot vier uur, afhankelijk van de moeilijkheidsgraad van een operatie.

Na de operatie wordt u naar de uitslaapkamer gebracht. Hier komt u bij uit de narcose. Als uw lichamelijke situatie stabiel is, kunt u gewoon naar afdeling waar u na de operatie ter bewaking blijft.

Operatie met de microscoop

Het eerste deel van de operatie wordt uitgevoerd door de kno-arts. De arts maakt een sneetje in het slijmvlies van het neustussenschot. Vervolgens plaatst hij of zij een speculum, dit is een soort eendenbek. Via het speculum kan de neurochirurg bij de hypofyse komen.

De chirurg maakt een gaatje (van ongeveer 1 bij 1 centimeter) in de sella turcica, de benige holte waar de hypofyse in ligt. Ook opent hij of zij het harde hersenvlies. Dit groeit na de operatie vanzelf weer dicht.

De chirurg bereikt nu de tumor. Met behulp van een operatiemicroscoop is het operatiegebied goed zichtbaar. De chirurg snijdt de tumor los en verwijdert deze door de tumor uit te scheppen of weg te zuigen. In totaal duurt de operatie zo'n drie tot vier uur.

Na de microscopische operatie moet u zo'n vijf dagen neustampons dragen. De tampons worden in het ziekenhuis verwijderd.

Kijkoperatie: patiëntvriendelijker

Met welke methode u te maken krijgt is afhankelijk van het ziekenhuis waar u wordt behandeld. Steeds meer ziekenhuizen voeren de operatie via het neusgat uit, dus met behulp van een endoscoop.

Dat is niet omdat die operatie beter is – dat is niet aangetoond – maar omdat de endoscopische operatie patiëntvriendelijker is. Na de microscopische operatie moet u namelijk een aantal dagen neustampons dragen, omdat de kans op bloedingen groter is. Neustampons kunnen het ademen lastiger maken, omdat u geen adem kunt halen via de neus.

Na een endoscopische operatie hoeven er meestal geen neustampons te worden gebruikt en kunt u gelijk weer door de neus ademen. Ook is de kans op klachten van de neus na deze operatie kleiner.

Geslaagde operatie?

Soms lukt het niet om de tumor helemaal te verwijderen bij een transsfenoïdale operatie:

• Het kan gebeuren dat de chirurg per ongeluk een stukje tumor laat zitten: de tumor is soms moeilijk te onderscheiden van het gewone weefsel. Dit wordt pas duidelijk na de operatie, als er een MRI-scan wordt gemaakt of een bloedonderzoek wordt gedaan. Wanneer er een 'resttumor' zichtbaar is op de eerste scan na de operatie, wordt deze met behulp van scans in de gaten gehouden. Soms is er een vervolgbehandeling nodig, zoals nog een operatie, bestraling of een behandeling met medicijnen.
• Soms laat de chirurg ook met opzet een stukje tumor zitten. Tijdens de operatie kan duidelijk worden dat de tumor stevig vast zit aan ander weefsel. De tumor kan bijvoorbeeld verkleefd zijn met de oogzenuw. Ook is het mogelijk dat de tumor een wat harde, vezelige structuur heeft. De chirurg moet dan zo'n druk uitoefenen, dat het andere weefsel kan beschadigen of dat er een bloeding kan ontstaan. In dat geval laat de chirurg een deel van de tumor zitten. In die gevallen is er soms ook een vervolgbehandeling nodig, zoals bestraling, een operatie via de schedel of een behandeling met medicijnen.

Over het algemeen verlopen hypofyse operaties echter succesvol. Het tumorweefsel is meestal heel zacht en kan gemakkelijk worden weggezogen.

Meer informatie

• Een filmpje van een kijkoperatie vindt u op de website www.nccn.nl.
• Eerder kreeg u het advies om na te gaan of uw internist een specialisatie in de endocrinologie heeft. Het spreekt vanzelf dat ook een eventuele operatie alleen moet worden uitgevoerd door een neurochirurg met ruime ervaring op dit gebied. Laat u bij voorkeur behandelen in een kenniscentrum voor hypofyseaandoeningen. Adressen vindt u op de websites van de Nederlandse Vereniging voor Neurochirurgie (www.nvvn.org) of de Nederlandse Hypofyse Stichting (www.hypofyse.nl).
• De Nederlandse Vereniging voor Neurochirurgie (www.nvvn.org) streeft naar een verdere concentratie van deze zorg: de vereniging vind dat alleen neurochirurgen die een bepaald quotum halen deze operatie mogen uitvoeren.