Aanpak

Wat kunt u doen?

We beschrijven hier vier stappen die u kunt zetten om uw moeheid aan te pakken.

1. Het uitsluiten van medische, ernstige oorzaken van moeheid.
2. Zorg dat uw PDS zo goed mogelijk onder controle is.
3. Pas uw inspanningsniveau aan.
4. Kies eventueel voor ‘revalidatie'.

1. Uitsluiten medische oorzaken

De eerste stap is om naar uw huisarts te gaan. Vertel hem of haar dat u ongewoon moe bent. Van belang is dat de huisarts uitzoekt - of uit laat zoeken - of er een duidelijke, medische oorzaak van uw vermoeidheid is. Dat is van belang voor de aanpak. Het kan best zijn dat er een behandelbare oorzaak is, zoals bloedarmoede of een tekort aan bepaalde stoffen.

Ernstige problemen

Moeheid kan ook op andere, ernstige gezondheidsproblemen wijzen. Dat is weliswaar niet vaak het geval, maar het is wel nodig hierover zekerheid te verkrijgen. Als de huisarts zo'n oorzaak vermoedt, zal hij of zij het zekere voor het onzekere nemen en u verwijzen naar een medisch specialist.

2. PDS zo goed mogelijk onder controle

Als u langdurig ernstige klachten heeft door uw PDS, is het begrijpelijk dat u uitgeput raakt. De tweede stap is daarom om uw PDS zo goed mogelijk onder controle te brengen. Dat is natuurlijk eenvoudiger gezegd dan gedaan, maar het kan meestal wel.

"De eerste paar jaar was mijn PDS de baas, niet ik. Ik probeerde echt alles, maar het hielp allemaal niets. Sterker, het werd eigenlijk steeds erger. Dus dat ik vaak idioot moe was, vond ik niet zo gek. Pas toen ik doorkreeg hoe ik mijn PDS het beste kon aanpakken, werd ook de moeheid minder."

3. Inspanningsniveau aanpassen

Het heeft geen zin tegen uw moeheid in te gaan: dat maakt de zaak alleen maar erger. Pas dus uw activiteiten aan. Met aanpassen bedoelen we niet dat u zichzelf zo veel mogelijk moet ontzien. We bedoelen dat u - gegeven de energie die u heeft - zo actief mogelijk bent. Te veel doen is een gevaar, maar te weinig doen is dat ook. Het gaat dus om evenwicht. De volgende tips kunnen helpen.

• Als u moeheid voelt opkomen, neem dan snel rust en ga pas weer verder wanneer u echt uitgerust bent. Het blijkt dat moeheid dan het snelst over gaat. Als u geen rust neemt en zich forceert, wordt de moeheid erger en hardnekkiger.
• Probeer regelmaat in uw dagen te houden. Het kan verleidelijk zijn om 's ochtends in bed te blijven liggen, maar de kans is groot dat u daar alleen maar lamlendiger van wordt. Sta dus op een vaste tijd op en ga op een vaste tijd slapen.
• Blijf actief, maar pas uw activiteiten aan: u kunt niet meer alles doen wat u vroeger deed. Begin de dag met het op een rij zetten van de dingen die u moet doen en de dingen die u graag wilt doen. Begin met de dingen die u moet doen. Zet alles ook in zo'n volgorde dat de lichte en zware activiteiten goed verdeeld zijn over de dag. Probeer de activiteiten zo in te delen dat u er voldoende tijd voor heeft en niet onder tijdsdruk komt te staan.
• Neem regelmatig een rustpauze. Meestal is het niet nodig alles achter elkaar af te maken. Bijvoorbeeld: een ingewikkeld rapport hoeft niet in één keer te worden geschreven, de zolder hoeft niet in één dag te worden opgeruimd enzovoort.
• Probeer of u uw energie kunt sparen door handelingen in een andere volgorde te doen. Bijvoorbeeld: doe de zware boodschappen op de terugweg, niet op de heenweg. Kijk ook of u handelingen kunt combineren. Bijvoorbeeld: bedenk wat u allemaal van één hoog moet halen, zodat u maar één keer de trap op en af hoeft.
• Probeer uw dagindeling aan te passen en rekening te houden met momenten dat u fit of moe bent. Dit kan als uw vermoeidheid een dagelijks patroon heeft. Doe inspannende dingen op een gunstig tijdstip en zorg ervoor dat u op uw slechte momenten tijd en ruimte heeft om te rusten.
• Probeer te blijven bewegen. Ga elke dag een stukje wandelen of fietsen, al is het maar een ommetje. Ook als u zich nog moe voelt, kan het helpen om uw lichaam een beetje te trainen. Probeer dat uit.

"Vroeger leefde ik ongeorganiseerd. Ik deed wat in me opkwam, plande weinig. Nu moet ik plannen, anders doe ik niets meer. Ik dacht dat plannen me niet zou liggen, maar ik vind het heel prettig. Je hebt overzicht. Ik heb best vaak dat ik domweg niets doe. Vroeger lukte me dat nooit omdat ik altijd opgejaagd werd door het vage besef dat er nog ‘iets' moest. Die onrust is weg en dat bespaart me een hoop energie..."

Maak gebruik van hulp

• Misschien kunnen anderen taken van u overnemen die erg vermoeiend zijn, terwijl u dingen voor hen doet die u wel aankunt. U kunt thuis bijvoorbeeld de administratie voor uw rekening nemen, terwijl een ander het huishouden doet. Soortgelijke verdelingen zijn misschien ook op het werk mogelijk.
• Laat zware (huishoudelijke) werkzaamheden over aan anderen. Als u dit moeilijk vindt, bedenk dan dat u hierdoor andere dingen juist wél kunt blijven doen. U heeft dus een goede reden om sommige dingen aan anderen over te laten.

"Mijn schoonmoeder helpt me met koken. Ze is Italiaanse en een echte kookliefhebster. Zoals veel Italiaanse vrouwen staat ze rustig een hele dag in de keuken. Dan maakt ze voor ons een aantal maaltijden klaar, zodat ik twee of drie keer in de week alleen maar in de vriezer hoef te kijken. En vaak komt ze dan ook nog eens tegen etenstijd een salade brengen, want salades zijn in Italië verplichte kost én ze moeten natuurlijk ‘fresca' zijn..."

Maak het uzelf makkelijk

• Veel mensen die erg moe zijn hebben moeite om zich te concentreren en dingen te onthouden. Maak daarom gebruik van briefjes (‘doe-lijstjes') als geheugensteun. U hoeft dan maar één keer na te denken over, bijvoorbeeld, de boodschappen, wat u vandaag wilt doen of wie u nog moet bellen.
• Huishoudelijke apparaten kunnen u veel werk besparen. Dat weet u natuurlijk al, maar misschien heeft u nog niet gedacht aan een wasdroger, een magnetron, een afstandsbediening voor de verlichting enzovoort.
• Kleine aanpassingen in het huis kunnen ook helpen. Gebruik een werkstoel op zwenkwieltjes in de keuken, zet een (stevig) plastic krukje onder de douche zodat u kunt zitten.
• U hoeft niet voor alles de deur uit. Vaak is het mogelijk om boodschappen te doen, boeken te lenen uit de bibliotheek of te telebankieren via de telefoon of via de computer. Veel zaken kunnen tegenwoordig worden geregeld via internet: het boeken van vakanties, het afsluiten van verzekeringen enzovoort.

Andere tips

• Als u erg moe bent, moet u kiezen tussen wat u wel en niet kunt doen. Sommige mensen hebben de neiging vooral te kiezen voor ‘nuttige' zaken (administratie, huishouden, werk). Het is echter aan te raden om ook ontspannende activiteiten te plannen. Ontspanning is belangrijk, zeker als u erg moe bent: door te ontspannen bouwt u uw energie weer op.
• Om op ontspanning door te gaan: veel mensen hebben baat bij ontspanningsoefeningen. Hierbij leert u zich bewust te ontspannen, bijvoorbeeld met behulp van de buikademhaling. Zie voor praktische voorbeelden www.health-psychology.com. In de boekhandel is nog veel meer te vinden over ontspanningsoefeningen; boeken zijn vaak voorzien van een gesproken instructie op cd.
• Leef zo gezond mogelijk: u zult uw moeheid beter kunnen verdragen. Het blijkt dat veel koffie, cola en andere ‘oppeppende' middelen (alcohol, maar bijvoorbeeld ook chocolade) niet helpen, maar juist schadelijk zijn. Veel mensen met PDS verdragen deze producten sowieso slecht.

4. Revalidatie

Moeheid kan zo gaan overheersen, dat een normaal leven niet meer mogelijk is. Moeheid is dan niet meer de enige klacht, er zijn er veel meer, waaronder vaak somberheid en gevoelens van machteloosheid. In zo'n situatie komt u er op eigen kracht niet meer uit: u heeft hulp nodig.

Opbouwen

De beste aanpak van een dergelijke vermoeidheid is ‘revalidatie'. Vrij vertaald betekent revalidatie zoiets als ‘weer kracht geven'. Met dit woord geven hulpverleners aan dat u op meerdere terreinen in uw leven ‘weer kracht' moet krijgen: lichamelijk, psychisch en sociaal.

Revalidatie in het kort

In het kort komt revalidatie er op neer dat u allerlei dagelijkse activiteiten stap voor stap weer opbouwt. Huishoudelijke karweitjes, de administratie, koken, bezoekjes afleggen, een hobby, werk - het kan van alles zijn. Afhankelijk van de stappen die u neemt, krijgt u hulp van een revalidatiearts, fysiotherapeut, psycholoog of nog een andere hulpverlener. Het doel is niet om uw moeheid weg te nemen, maar om uw leven weer in het juiste spoor te krijgen: om weer een evenwicht te vinden tussen rust en activiteit, om uw energie goed te verdelen - om weer plezier te krijgen in dingen, ook al kunt u misschien minder dan vroeger. Heel vaak blijkt dat door deze aanpak de moeheid gaandeweg naar de achtergrond verdwijnt.

Bijzondere problemen

Het kan zijn dat er in de loop van de tijd problemen zijn ontstaan die het opbouwen van uw activiteiten belemmeren. Misschien bent u arbeidsongeschikt geraakt en heeft u financiële problemen. Het kan ook zijn dat u last heeft van depressies of dat u veel bent gaan drinken. Om dit soort belemmeringen weg te nemen, krijgt u extra hulp. Een maatschappelijk werker kan helpen bij het oplossen van financiële problemen, een psycholoog bij het behandelen van een depressie enzovoort.

Revalidatie-instellingen

Revalidatieprogramma's worden uitgevoerd in revalidatie-instellingen. Voor meer informatie kunt u terecht bij uw arts of bij de overkoepelende organisatie van revalidatie-instellingen, Revalidatie Nederland: www.revalidatie.nl.

"Revalideren was zoiets als hulp krijgen om uit het doolhof te komen. Ik zag zelf echt niet meer welke kant ik op moest, overal leek ik te zijn vastgelopen... Door het revalidatieprogramma kreeg ik weer perspectief. Van lieverlee gingen sommige dingen iets beter, en toen nog een paar, en toen nog een paar... Zo kreeg ik weer zicht op een beter, leuker leven. En dáár kreeg ik misschien nog wel de meeste energie van..."