Eerste hulp

Herken de signalen

Om zo snel mogelijk te kunnen ingrijpen is het van belang dat u of iemand uit uw directe omgeving de signalen van een algemene allergische reactie (anafylaxie) snel herkent. Hieronder staan klachten die kunnen voorkomen.

Klachten bij een anafylactische reactie

• jeuk, uitgebreide roodheid van de huid en galbulten
• zwelling van oogleden, lippen, keel, handen of zwellingen op andere plaatsen
• maag- en darmklachten: pijn, misselijkheid, braken, diarree
• problemen met ademhalen: druk op de borst, piepende ademhaling, kortademigheid, blauwe lippen, heesheid, moeite met praten en slikken
• duizeligheid, niet zo goed aanspreekbaar zijn (‘afwezig'), wegzakken, bewustzijn verliezen
• verlies van urine of ontlasting

Een anafylactische reactie kan overgaan in een anafylactische shock. Als deze niet tijdig wordt behandeld, kan iemand daaraan overlijden.

Klachten bij glottisoedeem

• heesheid
• keelpijn
• moeilijk slikken
• piepend geluid bij het inademen
• vaak is de tong gezwollen
• soms bewustzijn verliezen

Als glottisoedeem niet tijdig wordt behandeld, bestaat de kans op overlijden.

De klachten ontstaan altijd kort na het eten van het voedingsmiddel dat de reactie uitlokt. Vaak al binnen een paar minuten, in elk geval binnen twee uur. Er zit meestal wel enige tijd tussen het moment dat de eerste verschijnselen optreden en het moment dat de klachten op hun ergst zijn. Dat is de tijd die u of de omstanders moeten gebruiken om maatregelen te nemen.

Bel 1-1-2

Bij een anafylactische reactie en glottisoedeem is altijd zo snel mogelijk medische hulp nodig omdat het om een medische noodsituatie gaat. In de praktijk zal echter vaak niet zo duidelijk zijn wat er aan de hand is: veel klachten kunnen immers ook een andere oorzaak hebben. Neem echter geen enkel risico: zodra een of meerdere van deze klachten zich voordoen moet u eerst de adrenaline auto-injector gebruiken en daarna hulp inschakelen door 112 te bellen. U kunt beter onnodig hulp inroepen dan te laat zijn.

"Ik heb wel eens voor niets de ambulance laten komen. Dat is heel erg vervelend, maar je kunt gewoon geen risico nemen. De mensen van de ambulance begrepen het wel, ze maakten het wel vaker mee..."

Roep dus zo snel mogelijk medische hulp (ambulance) in, ook als u niet helemaal zeker bent of het echt om een noodsituatie gaat. Vertel erbij dat het (waarschijnlijk) om een anafylaxie gaat. Medische hulp roept u in via het alarmnummer 112. Vraag om een ambulance, zeg dat het om anafylaxie gaat. Dit nummer geldt in heel Europa.

Wat doet het ambulancepersoneel?

Het ambulancepersoneel zal u indien nodig (nog eens) adrenaline toedienen. Dit medicijn gaat bloeddrukverlaging, vernauwing van de luchtwegen en oedeemvorming tegen. Meestal krijgt u ook corticosteroïden en antihistaminica om (late) allergische reactie tegen te gaan. U dient liggend vervoerd te worden naar het ziekenhuis voor de verdere behandeling van de allergische reactie. Behandeling in een ziekenhuis is altijd nodig na het toedienen van adrenaline!

Wat doet de arts?

Na aankomst op de afdeling Spoedeisende Hulp geeft de dienstdoende arts zo nodig een injectie met adrenaline. De al in de ambulance ingezette verzorging wordt gecontinueerd.

Soms kunt u zichzelf medicijnen geven

U neemt een snelwerkend antihistaminicum

Sommige mensen krijgen van de arts een snelwerkend antihistaminicum, een medicijn dat snel de klachten onderdrukt. Dit medicijn neemt u in bij de eerste klachten of als u vermoedt dat u iets heeft binnengekregen van het allergeen waarop u allergisch reageert. Houd goed in de gaten hoe de reactie zich ontwikkelt.

U neemt adrenaline

Als dat niet voldoende helpt, kunt u de beschikking krijgen over een auto-injector waarmee u zichzelf in een noodgeval epinefrine (ook wel ‘adrenaline' genoemd) toe kunt dienen. Deze auto-injectors werken eenvoudig: u kunt uzelf met een paar eenvoudige handelingen injecteren in de zijkant van het been, in de spier tussen knie en heup.

Er zijn van elk type pen oefenpennen waarmee u en uw naaste omgeving in rust de werking van de pen kunt oefenen. Dit is belangrijk omdat blijkt dat zonder training meer dan 30% van de pennen niet goed (of in de verkeerde persoon) worden toegediend!

Let op: de epinefrine (=adrenaline) werkt maar kort (10 tot 15 minuten). Daarom moet u ook direct na het gebruiken van de auto-injector noodhulp (ambulance) inroepen via 1-1-2.

Als u de beschikking krijgt over een auto-injector zijn goede afspraken nodig.

• u moet weten hoe en wanneer u de auto-injector moet gebruiken
• u moet de auto-injector altijd bij u dragen
• anderen moeten weten waar de auto-injector is
• anderen moeten weten hoe en wanneer zij deze moeten gebruiken
• omdat epinefrine (= adrenaline) niet onbeperkt houdbaar is, moet u goed letten op de verloopdatum van de auto-injector en deze laten vernieuwen zodra de houdbaarheidsdatum verlopen is (laat de verloopdatum registreren via de website van anafylaxie en ontvang tijdig de melding om een nieuwe pen aan te schaffen)
• bepaalde medicijnen mag u niet gebruiken, onder andere bètablokkers (tabletten tegen hoge bloeddruk en oogdruppels tegen glaucoom)

Als er achteraf niets aan de hand blijkt te zijn

Het kan natuurlijk gebeuren dat u zichzelf epinefrine (=adrenaline) toedient terwijl later blijkt dat van een anafylactische reactie geen sprake was. Dat is op zich niet erg: uw lichaam kan de extra epinefrine wel aan, zonder dat grote problemen ontstaan. Mogelijk voelt u wel hartkloppingen of krijgt u hoofdpijn, alsof u erg geschrokken bent.

Het is in zo'n geval wel aan te raden de gebeurtenis met uw arts te bespreken. Mogelijk weet u niet precies wanneer u de pen moet gebruiken.

Bij twijfel: adrenaline gebruiken!

Als de reactie ernstig is, snel verloopt of als u de situatie niet vertrouwt, moet u uw auto-injector gebruiken. Het is beter de pen ten onrechte te gebruiken dan het ten onrechte te laat of niet te doen: beter een keer te veel dan te weinig.

Naar het ziekenhuis

Wanneer u een anafylactische reactie heeft, wordt u met de ambulance naar het ziekenhuis gebracht. Waarschijnlijk wordt u daar aan de monitor gelegd en krijgt u zuurstof en een infuus met vocht en medicijnen.

Na behandeling op de afdeling voor spoedeisende hulp, moet u nog een aantal uur ter observatie in het ziekenhuis blijven. Er kan namelijk nog een tweede-fase-reactie optreden. Dit gebeurt bij ongeveer 5 - 10% van de mensen met anafylaxie.

Als u wordt ontslagen uit het ziekenhuis, wordt u doorverwezen naar een allergoloog of een andere specialist met kennis van en ervaring met anafylaxie. Als u geen verwijzing krijgt, vraag daar dan om! Behalve een verwijzing krijgt u ook een recept voor een auto-injector. Neem na ontslag in ieder geval contact op met uw huisarts om de situatie door te spreken.

"Het was bepaald niet de leukste verrassing van mijn leven: wakker worden in een ziekenhuis met een slang in je mond. Het idiote was dat ik niet schrok, maar heel kalm werd. Ik dacht: wat er ook is gebeurd, ik leef dus nog... Maar goed, leuk was anders. Later ben ik me met terugwerkende kracht alsnog een hoedje geschrokken. Mijn vrouw vertelde het verhaal: dat ik aan tafel wegzakte, niet meer aanspreekbaar was... Dat ik al buiten bewustzijn was toen de ambulance kwam... Dat ik met loeiende sirene naar het ziekenhuis ging... Voor haar moet het een nachtmerrie zijn geweest. Gelukkig hebben we achteraf kunnen vaststellen waardoor het kwam. We hebben ook afspraken gemaakt over wat er de volgende keer moet gebeuren. Na een beetje aandringen heb ik een adrenalinepen gekregen. Als het nog een keer gebeurt, wil ik niet dat mijn vrouw me ziet sterven, zonder dat ze iets kan doen..."

Contact met lotgenoten

Bij het Nederlands Anafylaxis Netwerk en Stichting Voedselallergie kunt u lotgenoten ontmoeten: mensen die net als u te maken hebben met anafylaxie.