Kenmerken

Klachten

De plaats van de pijn bij spanningshoofdpijn verschilt per persoon. De pijn kan overal in het hoofd worden gevoeld: als een knellende band om het hoofd, pijn in de nek en bij de schouders, pijn bij de slapen of pijn die aanvoelt als een 'pet'. Soms wordt de pijn aan één kant van het hoofd gevoeld.

De ernst van de pijn verschilt ook per persoon. De pijn kan licht zijn, maar ook heftig. De pijn is niet steeds even sterk, maar wisselt in de loop van de dag. Dagelijkse activiteiten zijn wel mogelijk: ze hebben niet of nauwelijks invloed op de hoofdpijn.

Bijkomende klachten

Als de pijn erg heftig is, kunt u licht misselijk worden, maar u geeft niet over. Soms zijn mensen overgevoelig voor fel licht óf harde geluiden.

‘Gewone’ hoofdpijn die geregeld terugkomt

Spanningshoofdpijn kan omschreven worden als ‘gewone’ hoofdpijn die geregeld terugkomt. De naam lijkt aan te geven dat de hoofdpijn veroorzaakt wordt door spierspanning, maar dat is niet juist: er zijn verschillende uitlokkende factoren die spanningshoofdpijn kunnen oproepen.

De diagnose spanningshoofdpijn wordt vaak gesteld door andere vormen van hoofdpijn uit te sluiten. Dat wil zeggen: als het niet om een andere vorm van hoofdpijn gaat (migraine, clusterhoofdpijn enzovoort), dan zegt men: het is spanningshoofdpijn. Spanningshoofdpijn kan daarom ook worden beschreven als: een vorm van hoofdpijn, waarbij géén sprake is van migraine, clusterhoofdpijn, aangezichtspijn of een andere vorm van hoofdpijn.

Uitlokkende factoren

Bij veel vormen van hoofdpijn zijn er aanleidingen die tot hoofdpijn leiden. Deze omstandigheden en gebeurtenissen worden uitlokkende factoren genoemd.

“Ik weet uit ervaring dat ik lange autoritten moet bekopen met een hoofdpijndag. Als we op vakantie gaan, nemen we daarom tegenwoordig een extra reisdag, zodat we het veel rustiger aan kunnen doen. Vaak rijden we de eerste dag naar een mooi stadje, ongeveer halverwege de eindbestemming. Daar blijven we dan een nachtje en de volgende dag rijden we verder. Dat bevalt uitstekend.”

Uitlokkende factoren bij spanningshoofdpijn

Ook bij spanningshoofdpijn zijn er zulke uitlokkende factoren: omstandigheden en prikkels die de hoofdpijn op gang kunnen brengen. Veel van deze omstandigheden leiden ertoe dat de spieren van schouders, nek en hoofd te krachtig worden aangespannen; deze te sterke aanspanning kan hoofdpijn uitlokken.

Hier beschrijven wij de volgende uitlokkende factoren. De lijst is gebaseerd op ervaringen van mensen met spanningshoofdpijn. Er is geen goed wetenschappelijk bewijs voor.

• stress
• inspanning
• vermoeidheid
• ooginspanning
• houdings- en bewegingsfouten
• overbelasting van de kauwspieren
• weersomstandigheden, omgevingsfactoren
• hormonale schommelingen
• voeding

Stress

Bij stress spannen onze spieren zich aan. Dat geldt ook voor de spieren van nek, schouders en gezicht. De aanspanning van deze spieren kan spanningshoofdpijn uitlokken.

“Het is bij mij eigenlijk altijd hetzelfde liedje. Als ik het heel erg druk heb, heb ik vaker last van hoofdpijn. Soms zie ik dat trouwens als een voordeel: hoofdpijn is een signaal dat ik het rustiger aan moet doen...”

Als stress bij uw hoofdpijn een rol speelt, is het aan te raden beter met stress om te leren gaan.

Inspanning

Inspanning leidt net als stress tot het aanspannen van spieren. Dit geldt voor lichamelijke, maar ook voor geestelijke inspanning. Iemand die bijvoorbeeld een partij schaak speelt, spant de spieren van nek, schouder en gezicht.

Ook in dit geval kan het helpen om beter met stress om te leren gaan. Een onderdeel van stresstraining is dat u leert om bewust uw spieren te spannen en te ontspannen.

Vermoeidheid

Spanningshoofdpijn treedt vaker op als u erg moe bent, bijvoorbeeld na een slechte nacht, tijdens een erg drukke periode op het werk, bij een slechte conditie, te weinig ontspanning enzovoort.

Ooginspanning

In bepaalde omstandigheden worden de oogspieren sterk aangespannen om scherp te kunnen blijven zien: bij het lezen van kleine lettertjes, bij een slecht beeldscherm, bij slecht licht enzovoort. Deze spanning van de oogspieren kan een uitlokkende factor van hoofdpijn zijn.

Houdings- en bewegingsfouten

Als u uw schouders, nek of hoofd verkeerd gebruikt, worden de spieren overbelast. Ze zijn dan altijd te veel aangespannen. Een verkeerde houding van hoofd, nek en schouders heeft vaak te maken met de manier van zitten, bijvoorbeeld bij het werk: onderuitgezakt zitten of de rug juist te hol, de schouders opgetrokken en het hoofd te veel naar voren. Ook bed, matras en kussen kunnen tot een verkeerde houding leiden, zodat de spieren worden overbelast. Hetzelfde kan gelden voor een verkeerde houding bij het autorijden, al dan niet als gevolg van een verkeerde autostoel. Een enkele keer heeft de overbelasting te maken met een slijtage van de halswervels of een aandoening van de halsspieren. In al deze gevallen geldt: een foute houding kan spanningshoofdpijn uitlokken.

Overbelasting van de kauwspieren

Soms wordt spanningshoofdpijn uitgelokt door een te sterke aanspanning van de kauwspieren. Dit noemt men het Cranio-Mandibulair Dysfunctiesyndroom (CMD). CMD kan ontstaan door problemen met het gebit, maar ook door gewoonten als nagelbijten, lipbijten, de kaken op elkaar klemmen, tandenknarsen en kauwgum kauwen.

Weersomstandigheden, omgevingsfactoren

Verandering van het weer, een storm, verandering van luchtdruk enzovoort, kunnen hoofdpijn uitlokken. Ook door het verblijf in een rokerige ruimte kan hoofdpijn ontstaan.

Hormonale schommelingen

Vrouwen kunnen tijdens de menstruatie, eisprong (ovulatie) en overgang meer last hebben van spanningshoofdpijn. Dit kan ook tijdens het gebruik van de pil of tijdens een zwangerschap het geval zijn. Al deze omstandigheden hangen samen met veranderingen in de ‘hormoonhuishouding’. (Dit geldt in nog sterkere mate voor migraine).

Voeding

Er zijn aanwijzingen dat bepaalde voeding hoofdpijn kan uitlokken. Het gaat om verschillende soorten voeding, waaronder cafeïne (koffie, thee, ijsthee, cola, sommige energiedranken), suiker, chocola, zoete melkproducten, kaas, varkensvlees, pinda’s, zout en alcoholhoudende dranken.

Dat dranken die cafeïne bevatten hoofdpijn kunnen veroorzaken, is aannemelijk. Onttrekking van cafeïne, zoals beschreven bij weekendhoofdpijn, komt vaak voor. Over de andere voedingsmiddelen die hierboven genoemd worden bestaat nog veel onzekerheid. Het kan zijn dat sommige mensen last hebben van voedselallergie of -intolerantie, waarbij hoofdpijn een klacht kan zijn.

Omgaan met uitlokkende factoren

Er zijn al met al heel wat mogelijke uitlokkende factoren die een aanleiding kunnen zijn voor spanningshoofdpijn. Overigens is het niet zo dat iedereen even gevoelig is voor alle uitlokkende factoren: welke uitlokkende factoren bij u een rol spelen, is dus heel persoonlijk.

Bij de behandeling van spanningshoofdpijn wordt altijd gekeken naar mogelijke uitlokkende factoren. Soms zijn deze niet te vermijden, zoals het weer, maar bepaalde dingen kunnen wel veranderd worden, bijvoorbeeld een verkeerde werkhouding.