Verslavingszorg

Wat is verslaving?

Een verslaving wil zeggen dat u afhankelijk bent van een bepaald middel en het gebruik ervan niet meer zelf onder controle heeft. Als u het niet gebruikt ontstaat een steeds grotere behoefte aan het middel, zodat u wordt 'gedwongen' opnieuw dat middel te gebruiken. Die verslavende werking is een eigenschap van de werkzame stof zelf, bijvoorbeeld nicotine, alcohol of xtc. Al deze stoffen hebben invloed op de hersenen en heten daarom psycho-actieve middelen.

Er ontstaat dus een verslaving aan het middel zelf, maar vaak ook aan het effect van een middel. Dat effect kan van alles zijn: ontspanning, energie, durf, creativiteit... Voor de tijd die het duurt is het effect van een middel dus vaak erg aangenaam en dat stimuleert om het steeds weer te gebruiken. Bij ADHD is het bovendien zo dat de middelen een positief effect lijken te hebben op de ADHD-kenmerken: deze 'zelfmedicatie' kan een reden zijn om het middel vaker te gaan gebruiken.

"Drugs onderdrukken de dingen waar ik te veel van heb en stimuleren de dingen waarvan je nooit genoeg kunt hebben. Als ik gebruik voel ik me fantastisch, ik kan niet anders zeggen. De prijs is belachelijk hoog, in alle opzichten, maar zo lang ik onder invloed ben zal me dat een zorg zijn..."

Dubbele diagnose

Als u zowel ADHD heeft als verslaafd bent, heeft u een 'dubbele diagnose'. De dubbele diagnose van verslaving en ADHD komt veel voor.

Geregeld wordt de ADHD pas vastgesteld als iemand vanwege een verslaving bij de verslavingszorg terechtkomt. Het is tegenwoordig gebruikelijk dat er bij de intake een screening plaatsvindt: een snel onderzoek om te beoordelen of mogelijk sprake is van ADHD. Bij een vermoeden van ADHD volgt nader onderzoek en regelmatig - niet altijd - wordt dan inderdaad de diagnose ADHD gesteld.

Als de ADHD wel bekend is, is meestal geen sprake van een goede behandeling. Soms is ooit een goede behandeling ingesteld, maar is deze door de verslaving in het slop geraakt. Doorgaans is het dus zo dat de ADHD bij verslaafde mensen niet bekend of niet onder controle is.

Aanpak

De beste aanpak bij een dubbele diagnose verslaving en ADHD is dat de behandeling van ADHD wordt ingepast in de aanpak van de verslaving. Er zijn aanwijzingen dat de kans om de verslaving te beëindigen toeneemt door tegelijk de ADHD te behandelen.

De aanpak verschilt sterk, vooral omdat de ernst van een verslaving sterk kan verschillen. Er wordt daarom altijd een persoonlijke aanpak gemaakt. In grote lijnen gaat het om de volgende stappen.

1. Stoppen met het middel

Als het enigszins mogelijk is, is de eerste stap om - al dan niet geleidelijk - helemaal te stoppen met een middel. In de verslavingszorg heet dit detoxificatie (ontgifting). Dit gebeurt onder medische begeleiding omdat er (hevige) ontwenningsverschijnselen op kunnen treden. Het voordeel van stoppen is dat mensen beter in staat zijn een behandeling te volgen: ze zijn niet langer onder de invloed van het middel en hebben daardoor meer aandacht en energie voor de behandeling.

Helemaal stoppen is niet altijd mogelijk. Het streven is dan om de verslaving beheersbaar te maken. Soms gebeurt dat met een vervangend middel, zoals methadon in plaats van heroïne.

2. Bijkomende problemen aanpakken

De tweede stap is om bijkomende problemen aan te pakken. Een verslaving staat zelden op zichzelf, maar gaat vaak samen met psychische aandoeningen: angsten, depressie, schizofrenie, persoonlijkheidsstoornissen- en ook ADHD. De eerste stap is vaak om deze problemen met behulp van medicijnen onder controle te brengen.

Bij ADHD lukt dat vaak goed. Medicijnen - vaak methylfenidaat - halen in elk geval de meest scherpe kantjes van het ADHD-gedrag, zodat mensen zich beter kunnen concentreren en wat rustiger zijn. Het gebruik van psycho-actieve middelen bij ADHD heeft vaak te maken met zelfmedicatie. Door medicijnen te nemen kan de behoefte aan een middel afnemen. De behandeling van ADHD ondersteunt op die manier de aanpak van de verslaving.

ADHD volledig behandelen

De derde stap is om de ADHD volledig te behandelen, in aanvulling op de behandeling met medicijnen. Dat gebeurt voornamelijk via coaching, dus het stap voor stap aanleren van nieuwe, betere gewoonten: een regelmatig leven, een ordelijke dagbesteding, netjes omgaan met geld enzovoort. In een instelling voor verslavingszorg gaat dit vaak samen met leefstijltraining. Deze is gericht op stoppen met (gecontroleerd) gebruik. Coaching en leefstijltraining liggen dicht bij elkaar. Een meer regelmatig leven is een belangrijke steun in het niet terugvallen in middelengebruik.

Weer een normaal leven opbouwen

Uiteindelijk moet deze coaching en/of training ertoe leiden dat mensen weer een normaal leven kunnen opbouwen en leiden. Vaak loopt om die reden de coaching door na een opname. Belangrijke onderdelen zijn het vinden van een woning, het opbouwen van een dagelijkse routine, geldzaken goed regelen, het vinden en volhouden van werk, en het opnieuw opbouwen van relaties.

Vaak moeten er herstelwerkzaamheden worden verricht omdat er tijdens een verslaving veel verkeerd loopt. Misschien is schuldsanering nodig, misschien lopen er nog juridische procedures. Belangrijk is vaak ook dat relaties met familie en vrienden worden hersteld, als dat tenminste nog lukt.

Verslavingszorg

Een verslaving kan zowel met als zonder opname worden behandeld, afhankelijk van de problemen. Elders vindt u informatie over de manier waarop de verslavingszorg is georganiseerd.

Een lange weg

Al met al is het een lange weg om een verslaving te boven te komen. Het lukt niet altijd. Geregeld is het zo dat na een goede periode een terugval volgt en dat opnieuw hulp nodig is. Maar nogmaals, onmogelijk is het niet. Er is hulp en hulpverleners weten steeds beter hoe ze een dubbele diagnose het beste kunnen aanpakken. En vooral: er zijn mensen die erin slagen definitief hun verslaving te overwinnen.

"Ik sta nu ruim zes jaar droog. Geen druppel alcohol heb ik nog gedronken. Daar ben ik erg trots op, vooral omdat ik weet hoe moeilijk het is geweest om uit de fles te komen. Ik was dol op drinken, ik hield echt van goede wijn, ik voelde me vaak fantastisch als ik gedronken had... Stoppen met drinken was zoiets als breken met een geliefde: ellendig. Maar ik moest wel: het was een geliefde die me vergiftigde, die schade aanrichtte..."