Problemen (voorkomen, oplossen)

Wat gaat er mis?

Binnen een relatie kan er van alles misgaan. We noemen hier een paar voorbeelden. Bedenk bij het lezen van deze informatie steeds dat er veel redenen kunnen zijn waarom een relatie problemen kent, ook redenen die niets met ADHD te maken hebben. Probeer daarover geen verwarring te laten ontstaan.

"Mijn vriendin ziet altijd haar ADHD als oorzaak van ons geruzie en daar voelt ze zich schuldig over. Aan schuldgevoel heb je sowieso niets - ik ben daar in elk geval nog nooit ook maar één centimeter mee opgeschoten -, maar het is ook niet terecht. Ik ben ook wel eens irritant, ik laat ook wel eens een steek vallen, ik verlies mijn geduld ook wel eens... We zijn echte mensen, zeg ik vaak tegen haar, en we hebben een echte relatie, en dus hebben we af en toe echte ruzie... Daar heeft haar ADHD lang niet altijd iets mee te maken."

Communicatie

De communicatie met iemand met ADHD is niet eenvoudig. ADHD maakt het moeilijk om de aandacht bij een gesprek te houden. Iemand met ADHD kan er zomaar iets uitflappen, zonder eerst na te denken. Hij of zij kan 'ontploffen' of op een andere manier onbeheerst reageren. Bij een conflict wordt het allemaal nog een graadje erger.

Slecht communiceren maakt het moeilijk een relatie overeind te houden. Een relatie betekent immers: zo dicht mogelijk bij elkaar blijven. Zonder een goede communicatie lukt dat niet, in elk geval minder makkelijk. Bovendien is er een praktische noodzaak om goed te communiceren. Er moeten dingen worden afgesproken, georganiseerd, geregeld. Er moet eensgezindheid zijn over onder andere het opvoeden van de kinderen.

Wat kunt u doen?

• Communiceren met de partner is vaak een aandachtspunt bij coaching. Coaching is een verzamelnaam voor hulp en begeleiding bij allerlei dagelijkse activiteiten. Tijdens de - vaak groepsgewijze - training leren mensen met ADHD met min of meer eenvoudige maatregelen en oefeningen om het communiceren te verbeteren. Zorgen dat er tijdens een gesprek weinig afleiding is (geen muziek, geen andere gesprekken, een rustige omgeving), een ander aankijken, de ander uit laten praten, samenvatten wat een ander heeft gezegd enzovoort.
• Bij een sociale vaardigheidstraining leren mensen met ADHD allerlei 'sociale vaardigheden'. Dat kan van alles zijn: nee leren zeggen, luisteren naar een ander, iemand een complimentje geven. Ook communicatievaardigheden komen aan bod, zoals een probleemgesprek voeren of conflicten leren hanteren.
• Veel mensen maken afspraken. Elke dag op een vast tijdstip de dag met elkaar bespreken. Twee keer per week een avond samen iets doen. 'Probleemgesprekken' voeren als er iets niet goed gaat. U kunt het verder zelf verzinnen. Waar het om gaat is dat er bewust, op een planmatige manier tijd wordt vrijgemaakt om te communiceren.

"We hebben er onze eigen draai aan gegeven. Eén keer per week hebben we ons gedicht-gesprek, dan lezen we elkaar een gedicht voor en praten we daarover. In het weekend doen we een muziek-gesprek, dan laten we elkaars favoriete muziek horen en praten we daarover... Zo hebben we er nog een paar. Het voordeel is dat een gesprek met iets leuks begint, iets wat ons interesseert, zodat het geen moeite kost. Vaak komen al pratende andere dingen aan bod, ook de narigheid, maar op de een of andere manier is daar dan ook ruimte voor..."

De gewone dingen

Er gaat veel mis met de gewone dingen: de dingen van alledag. Iemand met ADHD begint ergens aan, maar verkijkt zich op de tijd of begint zich te vervelen, en laat vervolgens een puinhoop achter. Vervelende klussen worden eindeloos uitgesteld, afspraken vergeten - de verjaardag van een kind, de tandarts, dat er suiker gehaald moest worden, een impulsieve aankoop, enzovoort. De gevolgen zijn vaak vervelend. Nog los van de onderlinge ergernissen kunnen er financiële problemen ontstaan, geruzie met instanties, administratief gedoe enzovoort.

Dat levert al snel allerlei kleine en grote frustraties op die zich gaandeweg opstapelen en uitbarsten in een fikse ruzie. Niet dat dat het einde van de wereld is, maar leuk is anders - en op den duur wordt steeds herhaald geruzie belastend voor de relatie.

Wat kunt u doen?

• Hierboven noemden we al coaching: de begeleiding van volwassenen met ADHD bij dagelijkse activiteiten. Coaching is erg geschikt om deze activiteiten te leren structureren. Onderwerpen zijn het gebruiken van een agenda, omgaan met tijd, ordelijk werken, omgaan met geld enzovoort.
• U kunt er niet vanuit gaan dat uw partner uit zichzelf bepaalde huishoudelijke taken zal doen. U kunt er zelfs niet van uit gaan dat hij of zij dat zal doen nadat u het een keer heeft gevraagd - of twee keer. Het kan helpen om duidelijke afspraken te maken - en met duidelijk bedoelen we duidelijk . Spreek af wie wat doet, wanneer dat moet gebeuren en hoe het moet gebeuren. Maak daar een lijst van en hang deze ergens op, goed zichtbaar. Spreek af dat taken worden afgevinkt. Het lijkt misschien kinderachtig, maar dat is het niet: waar het om gaat is dat u op zo'n manier structuur benadrukt voor iemand die het moeilijk vindt om zelf structuur aan te brengen. U bent dus niet kinderachtig, u helpt iemand.
• Als u voldoende geld heeft, kunt u hulp huren - een werkster, een oppas, een boekhouder. Het voordeel daarvan ligt voor de hand: het bespaart u tijd en energie. Een nadeel kan zijn dat uw partner niet gedwongen wordt om zelf bepaalde zaken te leren. Op die manier wordt hij of zij klein gehouden - mogelijk kleiner dan nodig is.

"Ik heb mijn jongste zusje ingehuurd als 'persoonlijk manager'. Twee ochtenden in de week helpt ze me om allerlei zaken te regelen. Dat doet ze ongelooflijk goed. Of het nou om belastingen gaat, kaartjes voor de opera, een afspraak bij de tandarts, een boodschappenlijst, ze heeft het in een vloek en een zucht voor elkaar. Zo weet ik in elk geval zeker dat de belangrijkste zaken goed zijn geregeld. En mijn zusje verdient wat bij, wat niet slecht is voor iemand die nog studeert..."

Seks

Er zijn aanwijzingen dat in relaties van volwassenen met ADHD meer seksuele problemen voorkomen dan bij de gemiddelde bevolking. Vooral minder zin hebben lijkt vaker voor te komen: de seksuele relatie vlakt snel af. Hoe groot dit probleem precies is, is niet duidelijk, want goed onderzoek ontbreekt. Het is in elk geval denkbaar dat er zulke problemen zijn. Seks betekent van alles en nog wat, maar over het algemeen geldt dat er tijd en aandacht voor moet zijn, dat iemand zich kan ontspannen, simpelweg kan genieten van wat er nu is, zonder afgeleid te worden. Voor mensen met ADHD is dat (meestal) niet mogelijk.

"Mijn man is nooit hier en nu, hij is altijd daar en straks. Dat is niet goed voor de seks. Seks is hier en nu, niet daar en straks..."

Wat kunt u doen?

• Erken dat er een probleem is. Seksuele problemen zijn pijnlijk, meestal voor beide partners, en de verleiding om ze uit de weg te gaan is groot. Minder vaak vrijen, het er niet over hebben... Zulk gedrag heet 'vermijding' en vermijding maakt de zaak er niet beter op. Probeer onder ogen te komen dat er een probleem is en stel dit aan de orde.
• Zoek vervolgens uit wat er precies aan de hand is. De kans is groot dat de oplossing van seksuele problemen in de verkeerde richting wordt gezocht. Als de diagnose ADHD nog nooit is gesteld, zal de oplossing in een andere richting worden gezocht, terwijl de ADHD heel goed de oorzaak kan zijn. Tegelijk geldt: het kan verleidelijk zijn ook dit probleem aan de ADHD te wijten, terwijl er ook nog andere zaken spelen. Wees dus eerlijk. Probeer er met elkaar achter te komen wat er mis gaat.
• Laat problemen niet op hun beloop: ze lossen zich niet vanzelf op. Als u er met elkaar niet uit komt, zoek dan professionele hulp. U kunt terecht bij de psychotherapeut, maar ook bij de huisarts. Eventueel kunt u verwezen worden naar een seksuoloog.

De kinderen

Volwassenen met ADHD zijn in sommige opzichten geen ideale ouders. De organisatie die een gezin nodig heeft, het handhaven van bepaalde regels, de noodzaak om efficiënt om te gaan met tijd - dat vraagt om vaardigheden waarmee iemand met ADHD moeite heeft.

Het komt relatief vaak voor dat een volwassene met ADHD kinderen krijgt met ADHD. Dat is een dubbele belasting, vooral voor de partner.

Wat kunt u doen?

• Behalve een partner ook nog een kind hebben met ADHD, dat klinkt erg lastig, maar er is een voordeel: u weet wat ADHD is en wat er gedaan kan worden om ADHD in goede banen te leiden. Daar zal uw kind veel baat bij hebben. In die zin heeft uw kind het erg met u getroffen.
• Regel dus allereerst dat uw kind de juiste hulp krijgt. Medicijnen en gedragstherapie, ook op school, zijn de eerste stappen. Hoe eerder ADHD onder controle komt, hoe beter.
• Zorg dat u zelf een goede coach vindt: een vriend of vriendin of een professionele hulpverlener, in elk geval iemand die u kent, die uw situatie kent en die begrijpt wat ADHD is. U zult af en toe dreigen te verdrinken in de chaos van uw gezin en heeft iemand nodig die een nuchtere blik heeft.
• Probeer extra hulp te regelen - opvang voor de kinderen, hulp in het huishouden, hulp bij de boekhouding.
• Ruim tijd in voor uw eigen dingen - dingen buiten uw gezin, dingen waar u plezier in heeft. Sporten, een hobby, met een vriend of vriendin op stap... U zult het nodig hebben om de energie weer op te bouwen.