Kenmerken
Hoofdkenmerken
De drie hoofdkenmerken noemden we al een paar keer: snel afleidbaar, erg druk en onnadenkend. Die kenmerken komen tot uiting in het gedrag en in de relaties met anderen. Hieronder noemen we daarvan voorbeelden.
|
Het gewone woord |
De medische term |
Voorbeelden |
|
Snel afleidbaar |
Aandachtstekort |
Niet luisteren Slordigheidsfouten maken Aanwijzingen niet opvolgen Geen aandacht voor details Moeite om aandacht erbij te houden Moeite met lezen, luisteren Dingen niet af maken Moeite om instructies op te volgen Niet kunnen organiseren Niet kunnen plannen Snel afgeleid als er in de omgeving iets gebeurt Gaat taken die lange tijd aandacht vragen uit de weg Alles tegelijk doen Vergeetachtig zijn Dingen kwijt zijn |
|
Erg druk |
Hyperactief |
Niet stil kunnen zitten Bewegen met handen Met de voet wippen Wiebelen, friemelen Steeds opstaan van de stoel Blijven praten Steeds in de weer zijn Doordraven Niet kunnen ontspannen |
|
Onnadenkend |
Impulsief |
Niet denken maar doen Slordigheidsfouten maken Antwoord geven terwijl de vraag nog wordt gesteld Zonder nadenken veel geld uitgeven Gokken Bezigheden van anderen verstoren Zich aan anderen opdringen |
Gevolgen
Een belangrijk kenmerk van ADHD is dat het gedrag een verstorend effect heeft op de omgeving. Het is vaak juist vooral de omgeving die onder ADHD heeft te lijden. Om die reden noemen behandelaars ADHD een externaliserende stoornis: een stoornis die vooral tot uiting komt in de relatie tussen iemand met ADHD en zijn of haar omgeving.
Dat er problemen ontstaan is niet moeilijk te begrijpen. Mensen met ADHD zijn niet goed in staat hun gedrag aan te passen aan hun omgeving. Ze zijn onvoldoende in staat rekening te houden met hun omgeving, te luisteren en zich aan afspraken te houden. Ze kunnen door hun gedrag alle aandacht opeisen, bijvoorbeeld omdat ze aan een stuk door praten. Vaak zijn ze slordig en weten ze zich niet goed te beheersen waardoor ze emotioneel kunnen uitvallen. Het is niet moeilijk te begrijpen dat dit voor de omgeving belastend kan zijn.
Volwassenen hebben vaak meer te lijden onder hun ADHD dan kinderen. Kinderen met ADHD hebben nauwelijks door dat hun gedrag verstorend is. Ze hebben er dus ook niet zoveel last van. Volwassenen moeten - zoals alle volwassenen - aan steeds meer eisen en verwachtingen voldoen, terwijl ze dat door hun ADHD niet kunnen. Zo lopen ze nogal eens op meerdere terreinen vast: bij een opleiding of in hun werk, in relaties, maar bijvoorbeeld ook met autorijden - ze hebben vaker ongelukken dan anderen. Ook een verslaving aan alcohol of drugs komt relatief vaak voor.
Bij mensen met ADHD ontstaat geregeld een negatieve spiraal: een opstapeling van conflicten, frustraties, teleurstellingen enzovoort die de sfeer grondig bederft.
"Waar ik zo treurig van werd is dat ik niet meer de man zag waar ik ooit zo verliefd op was... Ik zag alleen nog maar de puinhoop die hij steeds liet ontstaan en die ik mocht opruimen. Ik keek niet meer naar hém, naar de man die hij is, maar naar de problemen die hij veroorzaakte. Ik had geen vriend meer, geen minnaar, maar woonde samen met een risicofactor..."
Gezin
In het gezin ontstaan vaak spanningen. Vooral de partner heeft hiervan te lijden. Hij of zij moet veel verdragen, meer dan in evenwichtige relaties, en staat er vaak alleen voor zodat overbelasting voortdurend op de loer ligt. Er zijn nogal eens praktische problemen, zoals geldzorgen of rekeningen die niet op tijd worden betaald.
Gezinnen waarin ADHD voorkomt, komen nogal eens in een negatieve spiraal terecht. De optelsom van frustraties, ergernissen en uitputting leidt op den duur tot een negatieve sfeer waar het gezin op eigen kracht vaak niet meer uit komt. Het doorbreken van die negatieve spiraal is een belangrijk doel van de behandeling en begeleiding. Pas als er een betere sfeer ontstaat kan er gezamenlijk weer iets worden opgebouwd.
Werk
Op het werk kunnen problemen ontstaan omdat het niet lukt georganiseerd en planmatig te werken, door conflicten met leidinggevenden of door slordig gedrag, zoals altijd te laat komen. Job-hoppen, twaalf ambachten en dertien ongelukken, steeds opnieuw conflicten - het zijn vaak de signalen van ADHD bij volwassenen.
Het vervelende is dat problemen op het werk leiden tot andere problemen. Dat kunnen geldproblemen zijn, maar ook sociale problemen. Omdat een baan structuur geeft betekent het verlies van een baan minder structuur - en dat pakt bij ADHD nooit goed uit.
Relaties
Mensen met ADHD hebben wel eens moeite met relaties. Ze kunnen impulsief nieuwe relaties aangaan, maar daar ook snel weer een einde aan maken, onder meer omdat ze zich snel weer vervelen. Omgekeerd kunnen anderen niet altijd overweg met het chaotische gedrag. Partners van mensen met ADHD hebben soms het gevoel dat ze 'er een extra kind bij hebben'. Ook dat kan een relatie natuurlijk onder druk zetten.